محققان کشورمان ایران در پژوهشی جدید در حوزه طب سنتی، نقش سیاه‌دانه را بر تاثیرات نامطلوب نیکوتین، ماده سمی موجود در سیگار بررسی کرده اند و به نتایج جالبی دست یافته‌اند.

با توجه به نتایج این پژوهش نیکوتین به‌عنوان یکی از اجزای اصلی موجود در گیاه تنباکو، نوعی ماده آلکالوئید اعتیادآور است که عروق قلبی و مغزی را درگیر می‌کند و ریخت و شیمی سلول‌های مغز را تغییر می‌دهد. نیکوتین با تاثیر منفی بر گیرنده‌هایی به نام استیل کولین سیستم عصبی مرکزی را تخریب می‌کند. اثرات سمی نیکوتین به دلیل افزایش کلسیم داخل سلولی اتفاق افتاده و منجر به شروع مرگ سلولی برنامه‌ریزی‌شده یا اصطلاحاً آپوپتوز در سلول‌های عصبی می‌شود.

در طولانی‌مدت قرار گرفتن در معرض نیکوتین ممکن است منجر به افزایش ماده‌ای به نام CYP۲E در سلول‌های مغز شود که عامل مهمی در تولید استرس اکسیداتیو است.

برای جلوگیری از تاثیرات منفی این ماده مضر، روش‌های مختلفی وجود دارد، ولی یکی از مهم‌ترین روش‌ها، استفاده از گیاهان دارویی موثر است. در این میان، توجه محققان به یک گیاه دارویی مهم در این خصوص جلب شده است. این گیاه دارویی که با نام عمومی سیاه‌دانه و نام علمی «نایجلا ساتیوا» شناخته می شود، دارای ظرفیت درمانی بالایی است و برای درمان برخی از اختلالات مانند آسم، فشارخون بالا، اختلالات گوارشی، اختلالات پوستی از گذشته های دور در منطقه خاورمیانه کاربرد داشته است. مطالعات قبلی نشان داده‌اند که سیاه‌دانه حاوی سطح بالایی از اسیدهای چرب غیر اشباع است و مهم‌ترین جزء آن، تیموکینون نام دارد.

به‌منظور بررسی تاثیرات این گیاه دارویی بر جلوگیری از مرگ برنامه‌ریزی‌شده سلول‌های عصبی توسط ماده شیمیایی نیکوتین، محققانی از دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه با همکاری موسسه آموزش عالی غیرانتفاعی جهاد دانشگاهی این شهر تحقیقی را انجام داده‌اند که نتایج آن اخیراً منتشر شده است.

آن‌ها در این پژوهش، تأثیر روغن سیاه‌دانه را بر بقای سلول‌های بافت عصبی بدن و جلوگیری از قطعه‌قطعه شدن DNA و آپوپتوز سلولی مورد ارزیابی علمی قرار داده‌اند.

به گفته حسین ژاله، محقق مرکز تحقیقات پیشگیری سوءمصرف مواد دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه و همکارانش، «نتایج ما نشان داد که غلظت ۱۰۰ میلی‌مولار نیکوتین موجب کاهش زنده ماندن سلولی و افزایش سمیت سلولی، تولید NO، غلظت سیتوکین‌های التهابی و تکه‌تکه شدن DNA می‌شود. اما روغن سیاه‌دانه این اثرات سمی را مهار کرده و منجر به افزایش زنده ماندن سلول‌ها و کاهش سمیت سلولی می‌شود».

نتایج این مطالعه ما نشان داد که روغن سیاه‌دانه، می‌تواند جلوی مرگ سلولی ناشی از نیکوتین را در سلول‌های شبه نورون مغز بگیرد و این کار را از طریق مهار تولید NO و سنتز سیتوکین‌های التهابی انجام می‌دهد.

در قرن‌های گذشته سیاه‌دانه در کشورهای خاورمیانه و هند به‌عنوان یک داروی گیاهی موثر و مهم میان مردم استفاده می‌شد. در طب سنتی، این گفته که” سیاه‌دانه در درمان آسم، روماتیسم، برونشیت و بیماری‌های التهابی مؤثر است” ذکر شده است.

همچنین بر اساس اطلاعات این تحقیق، بررسی‌های علمی نشان داده‌اند که گیاه دارویی سیاه‌دانه دارای خواص فارماکولوژیک زیادی مانند خواص ضد باکتری، ضد قارچ، آنتی‌اکسیدان، ضد دیابت، تعدیل‌کننده یونی و فعالیت‌های ضدالتهابی است.

این یافته‌های علمی پژوهشی را فصل‌نامه «دانش و تندرستی در علوم پایه پزشکی» وابسته به دانشگاه علوم پزشکی شاهرود منتشر کرده است.