احتمالا با شنیدن نام شمعدانی به یاد گلدان ها یا باغچه های کوچک خانه مادر بزرگ بیفتید. حتی ممکن است همین حالا خودتان یک گلدان کوچک شمعدانی در خانه داشته باشید و از جلوه و زیبایی و عطر به خصوص آن بهره بگیرید.

شمعدانی گیاهی است چند ساله که رشد نسبتا کندی دارد. شمعدانی از خانواده Geraniaceae است و بیش از 200 نوع دارد که مول مد نظر ما همان گل شمعدانی است که شما به کرات دیده اید و نام علمی آن گرانیوم پلارگونیوم یا همان گرانیوم عطری است و تنها گونه خوراکی در این خانواده است.

شمعدانی ساقه های بلند و برگهای گرد دارد که در لبه ها کمی موجدار هستند. شمعدانی از دسته گیاهان معطر است و گونه ای از آن نیز با نام شمعدانی عطری شهرت دارد. گیاه شمعدانی معمولا در بهار و تابستان گل می دهد و گلهای آن به رنگهای سفید، صورتی، قرمز و… دیده می شود.

شمعدانی که خواستگاه آن آفریقا است، امروزه یکی از گیاهان زینتی مشهور و همیشه سبز در خانه های ایرانی است و در بسیاری از کشورهای دیگر نیز کاربرد زینتی دارد. ژرانیوم ماده معطری است که از گیاه شمعدانی استخراج می شود و این اسانس در عطرسازی نیز استفاده می شود.

جالب است بدانید شمعدانی خواص درمانی زیادی نیز دارد و در طب سنتی از آن در جهت درمان و بهبود بیماری ها استفاده می شود. برخلاف گیاهان دارویی دیگر، شمعدانی در آشپزی کاربرد خاصی ندارد اما استفاده دارویی از آن زیاد است و ما در این مقاله مختصری از این خواص و کاربردهای درمانی شمعدانی را در اختیار شما قرار می دهیم.

طبع شمعدانی گرم است یا سرد؟

از بررسی منابع طب سنتی و مقالات معتبری که در مورد شمعدانی عطری نوشته شده، چنین دریافتیم که شمعدانی از گیاهان داریی دارای طبیعت گرم است. طبع شمعدانی گرم و خشک است و بهتر است افراد گرم مزاج حتما در مورد میزان مصرف این گیاه با طبیب حاذق مشورت کنند.

گرمی و خشکی شمعدانی را در درجه دوم دانسته اند و از این رو زیاده روی در مصرف شمعدای برای گرم مزاجان ایجاد عوارض می کند و به زنان باردار نیز توصیه نمی شود.

خواص شمعدانی در طب سنتی

• آرامبخش است.
• ضد افسردگی است.
• ضد عفونی کننده و گندزدا است.
• تورم را کاهش می دهد.
• خونریزی را کنترل می کند.
• قابض است.
• دردهای قاعدگی را تسکین و کاهش می دهد.
• عوارض و مشکلات یائسگی را تا حدودی برطرف می کند.
• ضد تهوع است.
• دل آشوبه و دلشوره را آرام می کند.
• برای التهاب لوزه ها مفید است.
• موجب بهبود گردش خون می شود.
• ضماد آن برای کاهش جوشهای جوانی و التهاب آنها مفید است.
• به درمان بواسیر کمک می کند.
• خشکی پوست و اگزما را کاهش می دهد.
• برای درمان سوختگی مفید است.
• کچلی و تاسی را کاهش می دهد.
• اسانش شمعدانی در مصارف رایحه درمانی مفید است.
• اسانس شمعدانی یا ژرانیوم در کاهش تب موثر است.
• اسانس شمعدانی یا ژرانیوم ضد عفونی کننده است.
• از ژرانیوم عطرهای خوشبو تهیه می شود.
• ژرانیوم در دندانپزشکی و ساخت گرد دندان کاربرد دارد.
• برای پوست های چرب مفید است.
• در صنعت ساخت مواد آرایشی و بهداشتی و مراقبت پوستی، برای تهیه کرم ها و لوسیون ها مورد استفاده قرار می گیرد.
• ژرانیوم خاصیت تسکین دهندگی دارد.
• ضد التهاب و ورم است.
• به سلامت کلیه و تقویت عملکرد آن کمک می کند.
• سیستم ایمنی بدن را تقویت می کند.
• باعث بهبود گوارش می شود.
• درد زانو و مفاصل و آرتروز را کاهش داده و درمان می کند.
• دردهای ماهیچه ای را تسکین می دهد.
• التهاب معده را کاهش می هد.
• سیستم قلبی و عروق را را تقویت می کند.
• بی قراری و درد بدن و خستگی مفرط با مصرف چای شمعدانی تا حد زیادی بهبود میابند.
• درد سوختگی و جراحات را تسکین می دهد.
• سردرد را ارام می کند.
• باعث ترشح بیشتر اندورفین در بدن می شود که تاثیر فوری در تسکین دردها دارد.
• حاوی ویتامین های زیادی مانند ب، ث و مواد معدنی پرشماری از جمله کلسیم، پتاسیم، آهن، منیزیم است.
• در درمان زردی موثر است.
• مانند یک آنتی بیوتیک عمل می کند.
• خواص ضد سرطانی دارد و تومورهای سرطانی را کاهش می دهد.
• به پایین آمدن سطح قند خون در افراد دیابتی کمک می کند.
• مراقب و تقویت کننده پوست است و بیماری هایی نظیر اگزما را درمان می کند.
• از خونریزی داخلی جلوگیری می کند.
• در درمان تشج و کاهش حملات عصبی مفید است.
• ادرار آور است.
• تب بر است.
• عطر شمعدانی موجب دفع حشرات می شود.
• زخم معده و درم و التهاب معده را درمان می کند.
• به درمان اسهال کمک می کند.
• موجب تقویت چشم و بینایی می شود.
• مشکلات شبکیه چشم را درمان می کند.
• موجب استحکام و سلامت ناخن ها می شود.
• به درمان بی خوابی و کم خوابی کمک می کند.
• کابوس را کاهش می دهد.
• روغن شمعدانی برایرشد موها و کاهش دادن ریزش مو مفید است.

خواص شمعدانی برای سیستم عصبی

دمنوش شمعدانی تاثیر خوبی بر سیستم عصبی دارد و موجب بهبود عملکرد غدد درونریز می شود و سطح هورمونها را به تعادل می رساند. شمعدانی همچنین با داشتن خاصیت آرامبخشی و تسکین دهندگی باعث برطرف دن اضطراب و استرس و تنش های عصبی می شود و خلق و خو را بهبود می بخشد. مصرف یک فنجان چای شمعدانی در مواقع بهم ریختکی و ناراحتی های ذهنی بسیار کمک کننده است.

خواص شمعدانی برای تقویت کلیه

تحقیقات و تجارب نشان داده که شمعدانی در تقویت سلامت و بهبود عملکرد کلیه ها موثر است. شمعدانی ادرار آور است و کلیه ها را فعال نگه می دارد. همچنین به دفع نمک و اب و چربی اضافه از بدن کمک می کند و ریسک ایجاد سنگ کلیه را تا حد زیادی کاهش می دهد.

فشار روی کلیه ها را بر می دارد و از انتشار مواد سمی جمع شده در کلیه در کل بدن جلوگیری می کند.

تقویت ایمنی با شمعدانی

همانطور که گفتیم شمعدانی خاصیت گندزادایی و ضد عفونی کنندگی دارد. در ادامه باید بگوییم که شمعدانی ضد قارچ و ویروس نیز هست و به همین دلیل از رشد و تجمع باکتری ها و عفونت ها در بدن جلوگیری می کند. ای امر موجوب تقویت سیستم ایمنی و جلوگیری از ابتلا به بیماری ها می شود. و از تاثیر پاتوژن ها بر بدن پیشگیری می کند.

بهبود هضم با شمعدانی

همه خواصی که تا اینجا گفتیم و در ادامه نیز خواهیم گفت در مورد شمعدانی عطری است و تنها این گونه از خانواده شمعدانی ها است که می توانند به صورت خوراکی و دارویی مورد استفاده قرار بگیرد.

شمعدانی عطری ضد درد، ضد نفخ و تقویت کننده معده است. همچنین خاصیت ضد التهابی شمعدانی از ناراحتی و مشکلات معده جلوگیری می کند. همه این خواص موجب تقویت گوارش و بهبود هضم می شود.

روش استفاده از شمعدانی

برای تهیه دمنوش یا چای شمعدانی باید به همان روشی عمل کنید که در مورد سایر گیاهان دارویی به کار می گیرید؛ مقداری برگ خشک شده شمعدانی را در ظرفی ریخته، روی آن را با آب جوشیده و داغ پرکنید و بین 10 تا 20 دقیقه زمان بدهید دم بکشد.

برای تهیه جوشانده شمعدانی، باید برگهای شمعدانی را در آب درحال جوش ریخته و حدود 5 دقیقه طمان بدهید تا با اب بجوشد و سپس شعله را خاموش کنید.

از شمعدانی روغن نیز گرفته می شود و همچنین نوعی کپسول خوراکی از آن تهیه می کنند. اما محققان طب سنتی، تاثیر دمنوش و جوشانده شمعدانی را بیشتر از موارد دیگر می دانند.

از شمعدانی به دو روش خارجی و داخلی برای درمان بیماری ها استفاده می شود؛

در روش خارجی، آن را به صورت ضماد یا مرهم و به صورت موضعی و به منظور درمان زخم ها و کاهش خونریزی ها، کاهش التهاب لوزه، التهاب و درد غدد لنفاوی، کاهش بثورات و اگزما و عفونت های پوستی و رفع کبودی و…. استفاده می کنند.

استفاده داخلی از آن نیز به صورت چای و دمنوش و کپسول و… است و برگ های آن نیز به صورت جویدنی قابل استفاده است. روش دیگر استفاده داخلی از شمعدانی، استفاده از ان به صورت لوسین چشم است. و برای پاکسازی عفونت زیر ناخن ها نیز به کار می آید.

عوارض و مضرات استفاده غلط از گیاه شمعدانی

مطابق معمول به شما توصیه می کنیم بدون مشورت و اجازه پزشک یا فرد متخصص طب سنتی از مصرف این گیاه خودداری کنید. همچنین باید اندازه مصرف آن را مدنظر داشته باشید و به طور جد از زیاده روی در مصرف آن پرهیز کنید.

زیاده روی در مصرف شمعدانی به دلیل وجود تانن در ترکیبات آن، منجر به سوئهاضمه می شود.

مصرف شمعدانی و فراورده های آن و داروهای تهیه شده با آن به زنان باردار توصیه نمی شود. همچنین بهتر است در دوران شیردهی از شمعدانی استفاده نکنید.

شمعدانی بر سیستم بدن تاثیر گذاشته و موجب پرکاری آن می شود. از این جهت توصیه می شود بیماران مبتلا به بیاری های خود ایمنی نظیر ام اس، لوپوس و روماتوئید آرتریت از مصرف شمعدانی عطری خودداری کنند یا با احتیاط زیاد از آن استفاده کنند.

مصرف زیاد آن منجر به یبوست می شود.

مصلح شمعدانی چیست؟

گلاب مصلح خوبی برای شمعدانی است و موجب بهبود خواص آن می شود و اثر گذاری آن را تقویت می کند.