یکی از روغن های گیاهی خوراکی که این روزها تجه زیادی به آن شده است، روغن کنجد است. روغن کنجد یک روغن گیاهی پرخاصیت و با طعم و عطر ویژه است. قدمت استفاده از روغن کنجد در آشپزی بسیار بالا است و بنظر می رسد که از حدود 5000 سال پیش، بشر از این روغن در اواع غذاها استفاده می کرده.
روغن کنجد انواع مختلفی دارد که معروف ترین آنها روغن کنجد معمولی و روغن ارده کنجد هستند. روغن کنجد را در انگلیسی Sesame oil می گویند. از دیگر نام های آن در فارسی و عربی نیز می توان به دُهُن الجلجلان، دهن السمسم و دهن الحل اشاره کرد.
دانه کنجد یکی از اولین دانه هایی است که توسط بشر روغن گیری شده است و این روغن در کشورهای زیادی به عنوان طعم دهنده و یک روغن پخت و پز کم عارضه کاربرد دارد. برخی از این کشورها عبارتند از: چینی، کره، ژاپن و کشورهای خاورمیانه و جنوب‌شرقی آسیا.
طبع روغن کنجد
همانند طبع کنجد، طبع روغن کنجد گرم و تر است. از آنجایی که این روزها اغلب مواد مصرفی خانواده دارای طبع سرد هستند و برنج و سیب زمینی و نان بسیار پر استفاده هستند، استفاده از روغن کنجد در طبخ غذاهاف تعادل مزاج غذاها را به همراه خواهخد داشت. این روغن برای سردمزاجان خواص بیشتری دارد.
خواص روغن کنجد
- گرفتگی عضلات و ماهیچه ها را باز می کند.
- ملین است.
- مرطوب کننده خوبی برای پوست است.
- چاق کننده است.
- تنگی نفس و سرفه و گلو درد را بهبود می بخشد.
- سرفه های خشک و تشنج ریه با روغن کنجد بهبود میابند.
- گرفتگی گوش را باز می کند.
- ورم را کاهش می دهد و ماسک حاوی روغن کنجد برای کاهش ورم چشم مفید است.
- خارش پوست را التیام می بخشد.
- برای بهبود زخم و سوختگی مفید است.
- بهترین کرم و لوسوین برای پوست است و باعث درخشندگی و لطافت پوست می شود.
- خشکی پوست را درمان می کند.
- یکی از بهترین روغن ها برای ماساژ است.
- می توان آن را تا 7 سال نگهداری کرد بدون آنکه خواص خود را از دست بدهد.
- به حرارت مقاوم است.
- از گرفتگی عروق جلوگیری می کند.
- مقوی چشم است و از ابتلا به اب مروارید پیشگیری می کند.
- روغن مناسبی برای سرخ کردنی ها است.
- ابتلا به پارکینسون را کاهش می دهد.
- بهبود دهنده بیماری های مفصلی مانند آرتروز است.
- ضد آلزایمر است.
- به درمان کم خونی کمک می کند.
- سرگیجه را کاهش می دهد.
- ضد قارچ و ضد باگتری است.
- به درمان سرماخوردگی کمک می کند.
- غرغره کردن آن برای دهان و دندان مفید است.
- ضد آفتاب طبیعی برای پوست است.
- ضد جوش و آکنه است.
- گردش خون را بهبود می بخشد.
- از اختلالات عصبی جلوگیری می کند.
- موجب تقویت سیستم ایمنی می شود.
- کرختی را از بین برده و موجب هوشیاری می شود.
- ضد افسردگی و نشاط آور است.
- در درمان یبوست موثر است.
روش های تشخیص روغنن کنجد اصل از تقلبی
اولین راه برای تشخیص روغن کنجد اصل، بوی آن است. این روغن باید بوی کنجد بوداده بدهد.
روغن کنجد نسبت به حرارت تحمل بالایی دارد و مانند دیگر روغن ها در روی حرارت زود نمی سوزد.
روغن زیتون در اثر قرار گرفتن در دمای پایین و کمتر از 6 درجه شروع به ماسیدن و بستن می کند.
روغن کنجد طبیعی اگر روی پوست مالیده شود، تنها به کمک آب گرم و بدون هیچ ماده شوینده ای شسته می شود.
عوارض و مضرات روغن کنجد
توصیه شده که افراد سوداوی از این روغن استفاده نکنند.
روغن کنجد دیر هضم است و می تواند باعث سستی معده شود.
افراد با معده ضعیف باید کمتر روغن کنجد میل کنند. این افراد در اثر خوردن روغن کنجد ممکن است احساس دل درد یا رودل کردن داشته باشند.
روغن کنجد با داروهای مسهل و ملین تداخل دارد.
زیاده روی در مصرف آن باعث کبد چرب الکلی می شود.
مصرف بی رویه روغن کنجد، گرفتگی عروق را در پی خواهد داشت.
از آنجایی که کالری بالایی دارد مصرف زیاد آن باعث چاقی و افزایش وزن می شود.
مصرف بی رویه روغن کنجد موجب انقباض روده بزرگ می شود که دل درد و یبوست را به دنبال خواهد داشت.
افراد مبتلا به فشار خون بالا نباید روغن کنجد مصرف کنند.
برای پوست باید به اندازه مصرف شود وگرنه اثر عکس خواهد داشت و باعث تجمع آلودگی ها در منافذ پوست می شود.
بهتر است در دوران بارداری استفاده نشود.
مصلح روغن کنجد چیست؟
در منابع طب سنتی آمده که برای اصلاح روغن کنجد بهتر است آن را همراه با پیاز بجوشانید.
نوشیدن روغن کنجد همراه با اب لیمو نیز باعث اصلاح طبع و خواص آن می شود. بهترین جایگزین برای روغن کنجد، روغن بادام شیرین است.
تفاوت روغن کنجد با روغن ارده کنجد در چیست؟
بسیاری از افراد تصور می کنند که روغن کنجد و روغن ارده کنجد یکی هستند. اما این دو با هم تفاوت هایی دارند که اصلی ترین تفاوت انها در نوع فرایند روغن گیری است.
از نظر متخصصین طب سنتی روغن ارده کنجد برای مصرف خوراکی بسیار مفید تر است و روغن کنجد معمولی را بهتر است برای مصارف موضعی و درمانی به کار برد.
متاسفانه کمتر کسی این نکته را می داند و حتی در بسیاری از مراکز روغن گیری مشاهده می شود که از دانه کنجد به صورت مستقیم روغن گیری شده و تحت عنوان روغن ارده کنجد و برای مضارف خوراکی فروخته می شود.
برای تهیه روغن ارده کنجد، ابتدا باید کنجد را تبدیل به ارده کرده و سپس روغن آن گرفته شود.
روغن کنجد معمولی (غیرخوراکی) به وسیله روش مکانیکی پرس سرد تهیه می شود؛ طب اسن فرایند دانه های کنجد تحت فشار قرار می گیرند تا روغن آنها خارج شود.
ممکن است این روش را بارها و در مراکز مختلف فروش مواد غذایی و فروشگاه های زنجیره ای با چشم خود دیده باشید. متاسفانه روغن حاصل از این فرایند تحت عنوان روغن ارده کنجد در اختیار مردم قرار می گیرد. در حالی که روش تهیه روغن ارده کنجد متفات است.
روش تهیه روغن ارده کنجد به این صورت است که دانه های کنجد ابتدا بوداده و تفت داده می شوند و سپس اسیاب شده و روغن آن استخراج می شود.
روش تهیه روغن ارده کنجد اصل و مرغوب
روغن گیری از دانه های کنجد کار چندان سختی نیست. اما از آنجایی که کاری زمانبر است و نیاز به ابزار مخصوص دار، تهیه آن در خانه چندان آسان نیست. برای تهیه روغن ارده کنجد مراحل زیر به ترتیب انجام می شود.
- دانه های کنجد را چند ساعت در آب می خیسانند و سپس آب کشی کنند.
- دانه های کنجد را کناری می گذارند. پس از مدتی پوست کنجدها باد کرده و ترک بر می دارند. در این مرحله کنجدها برای پوست گیری آماده هستند.
- برای جدا شدن راحت تر پوست ها، کنجد ها را در ظرف یا حوضچه آب نمک می ریزند و رها کنید. بعد از چند ساعت آب آنها را عوض کرده و مجددا در آب نمک می ریزند. در این زمان تقریبا کنجدها پوست کنده خواهند شدو
- حالا باید یک بار دیگر کنجد ها را در ظرف آب ریخته و چند ساعت زمان دخند تا شوری آنها که در مرجله قبل ایجاد شده خارج شود.
- حالا نوبت به بو دادن کنجد ها می رسد. برای این کار دانه های کنجد در ظرفی استوانه ای شکل و تحت دما قرار می گیرند تا آب آنها کاملا بخار شده و بوی آن تغییر کند.
- بعد از مرحله بو ادن، کنجد ها وارد دستگاه ارده گیری می شوند. این دستگاه دارای سنگ هایی است که کنجد ها را به هم می سابد و له می کند. عملکرد این دستگاه با اسیاب متفاوت است.
- بعد از فرایند ارده گیری، دانه های له شده کنجد و روغن حاص ل از آن با هم مخلوط هستند و باید برای جد ا کردن روغن از تفاله ها اقدام کرد. برای این کار کنجد هار ارده شده را با نسبت یک به چهار با آب مخلوط می کنند. به عنوان مثال برای جا کردن روغن 100 کیلو کنجد، 20 لیتر آب لازم است.
- با این کار روغن به راحتی از ارده جدا می شود.
- آب باید آرام آرام اضافه شود تا روغن حاصله شفاف و زلال باشد.
