کنجک یکی از هزاران نوع گیاه دارویی موجود در جهان است که به دلیل داشتن مقادیر بالای فیبر اغلب به عنوان مکمل غذایی مورد استفاده قرار می گیرد. کنجک برای تهیه پورها و ژله های مختلف مناسب است و بیشتر در طب سنتی چینی شهرت دارد.
کنجک یک گیاه با ریشه ای پیاز مانند و نشاسته ای است. ریشه کنجک میزان گلوکومنان Glucomannan بالایی دارد و همین موضوع این گیاه را پر استفاده و محبوب کرده است.
کنجک به روشهای زیر مورد استفاده قرار می گیرد:
- پودر یا آرد کنجک که از طریق آسیاب کردن دانه های خشک شده کند به دست مس آید. از این آرد در تهیه رشته فرنگی و...استفاده می شود.
- ژله کنجک از پردازش بیشتر ارد کنجک به دست می آید و در تهیه تنقلاتی مانند آدامس و... استفاده می شود. کنجک همچنین جایگزین مناسبی برای ژلاتین های کارخانه ای است.
- فیبر محلول کنج؛ این ماده از طریق تصفی و فرآوری کنجد و فرایندهای خاصی به دست می آید و به عنوان مکمل غذایی و دارویی مورد استفاده قرار می گیرد.
خواص کنجک درطب سنتی ایرانی و اسلامی
کنجک همانند سایر گیاهان دارویی خواص و مزایایی دارد که می تواند به بهبود اوضاع جسمس انسان و پیشگیری و درمان برخی بیماری ها کمک کند. اگر در مصرف کنجک زیاده روی نشد و روش مصرف آن به درستی رعایت شود، می توان نهایت بهره را از این گیاه دارویی مفید برد.
- کنترل دیابت: بررسی ها نشان داده که عصاره کنجک به تنهایی و یا در ترکیب با گیاهان دارویی دیگر مثلا درخت جنسن می تواند به کنترل و درمان دیابت کمک کند. راه های متعددی برای کنترل وجود دارد که بهترین آن رعایت تغذیه سالم و پرهیز از پرخوری است. اما می توان از گیاهان دارویی نیز کمک گرفت که کنجک یکی از آنها است.
- لاغری و کاهش وزن: گفتیم که کنجک سرشار از گلوکومنان است. این ماده کمک زیادی به کاهش وزن می کند. به کنجک به ویژه به دلیل داشتن فیبر بالا و تاثیر شگفت انگیزی که در تنظیم گوارش دارد، از انباشت مواد زاید در بدن جلوگیری کرده و راه را برای دفع مواد مضر باز می کند. بنابراین می توانیم بگوییم که یکی از خواص گیاه دارویی کنجک، کمک به کاهش وزن و رسیدن به لاغری و تناسب اندام است.
- تنظیم کلسترول: پایین نگه داشتن سطح کلسترول خون بسیار مهم است. اگر میزان کلسترول خون بالا باشد، احتمال ابتلا به بیماری های قلبی بالا می رود و سکته قلبی بسیار محتمل می شود. مصرف فیبرهای محلول در اب در کاهش و تنظیم کلسترول خون بسیار موثر هستند. گلوکومنان نیز یکی دیگر از مواد موثر در کاهش کلسترول است. هردو این مواد به میزان بالا در ترکیب کنجک وجود دارند و به همین دلیل کنجک یک داروی گیاهی عالی برای افراد دارای کلسترول بالا است.
- درمان یبوست: مواد موجود در کنجک که پیش از این از آنها نام برده ایم، در بهبود حرکات روده و تقویت دستگاه گوارشی موثر هستند. افراد مبتلا به یبوست می توانند با مصرف کنجک به روشهای بهتر به درمان خود کمک کنند. کنجک همچنین باعث پیشگیری از ابتلا به یبوست می شود. در طب سنتی یبوست را ام الامراض می دانند به این معنی که یبوست زمینه ساز بیماری های دیگر نیز هست. به همین دلیل مهم است که از ابتلا به یبوست پیشگیری کرد و در صورت ابتلا آن را به سرعت درمان کرد.
- سلامت پوست: کنجک با داشتن مقادیر بالای گلوکومنان در سلامت پوست تاثیر گذار است. این ماده به درمان آکنه کمک می کند و شفافیت و درخشندگی پوست را حفظ می کند. از کنجک برای پوست می توان به صورت موضعی استفاده کرد.
- بهبود زخم ها و جراحات: تاثیرات کنجک برای پوست در زیبایی و مراقبت خلاصه نمی شود. این داروی گیاهی اثر ترمیمی قوی برای پوست دارد و در صورت ایجاد زخم و جراحت به بهبود هرچه سریعتر آن کمک می کند. ماده گلوکومنان در این خاصیت کنجک بی تاثیر نیست.
عوارض و مضرات کنجک و نکات مهم در باره آن
بهتر است از دادن کنجک به کودکان خودداری کنید. این گیاه دارویی می تواند جذب آهن در بدن کودکان را مختل کرده و موجب ابتلا به کم خونی در آنها شود.
پیش از مصرف ژله کنجک را خوب بجوشانید.
فیبر بالای موجود در کنجک در اثر زیاده روی باعث اختلالات گوارش می شود. اگرچه کنجک در درمان یبوست بسیار موثر است اما عدم توجه به مصرف صحیح ان می تواند باعث بروز یبوست یا اسهال شدید در افراد شود.
یکی از عوارض جانبی و شایع صرف کنجک نفخ و اسهال است.
اگر پیش از اینکه گلوکومانان موجود در کنجد به معده برسد، حجیم شود، ممکن است باعث انسداد مجاری تنفسی و خفگی شود. به همین دلیل بسیار مهم است که کنجک را همراه با اب فراوان میل کنید.
این گیاه دارویی ممکن است باعث افت قند خون شود. اگر قند خون پایینی دارید نباید از این گیاه دارویی استفاده کنید. مبتلایان به دیابت نیز باید از مصرف همزمان کنجک با داروهای کاهش قند خون و انسولین و ... خودداری کنند.
مصرف گیاه دارویی کنجک از دوفته قبل تا دوهفته بعد از انجام هرنوع عمل جراحی ممنوع است.
استفاده از این گیاه دارویی در دوران بارداری و شیردهی توصیه نمی شود.
گلوکومانان موجود در کنجک مانع از جذب جذب داروهای دهانی مانند سولفونیل اوره ها( دسته ای از داروهای کاهنده قند خون مانند گلیپیزید) می شود و اثر آنها را تا حد زیادی کاهش می دهد. بهتر است بین مصرف کنجک و این دست داروها دست کم 4 ساعت فاصله باشد.
