ترمیم زخم شامل یکسری فرآیندهای بیولوژیکی است که بایستی به‌صورت متوالی رخ دهند. این فرایندها شامل التهاب، فیبروپلازی، آنژیوژنز یا رگ زایی، تشکیل رشته‌های جدید کلاژن، اپـیتلیالیزاسـیون، مهـاجرت انـواع مختلـف سلول‌ها، تشکیل بافت گرانوله و انقباض زخـم هستند. درمان ترمیم زخم و مراقبت از آن جهت افـزایش سرعت بهبـود و هـمچنـین جلـوگیری از مـزمن شـدن و عفونت آن همواره مدنظر انسـان بـوده اسـت و نظر محققان زیادی را به خود جلب کرده است. در ایـن میـان، وجود داروهـای ارزان‌قیمت به‌خصوص فرآورده‌های گیاهی کـه در دسـترس باشـند، با اقبال عمومی بـیشتـری مواجه شده‌اند.
درکشـورهایی ماننـد هندوسـتان و چین که طب سنتی از سابقه‌ای دیرینه برخـوردار اسـت، اطلاعات مهمی در زمینه اسـتفاده از بسـیاری از گیاهـان ناشناخته در ترمیم زخم‌ها وجـود دارد. بنـابراین رویکـرد توجه به مواد طبیعی برای تولید داروهـای جدیـد کـه مؤثرتر، قوی‌تر و سازگارتر با بدن موجودات زنده بوده و عـوارض کمتری دارند، در دستور کـار محققـان علـوم دارویـی و طــب انســانی قــرار گرفتــه اســت. آن‌ها در مطالعات خود بـه دنبـال یـافتن و کشف فرآورده‌های گیاهی با قابلیت التیام بخشی هستند و در ایـن مسـیر، گیاهـان مختلف را مورد غربالگری قرار می‌دهند.
در همین راستا، پژوهشگران دانشگاه علوم پزشکی مازندران تحقیقی را انجام داده‌اند که در آن، تأثیر پماد ساخته شده از عصاره یک گیاه دارویی به نام کاکتوس بند انگشتی بر فرایند ترمیم زخم به طریقه علمی آزمایش و بررسی شده است.
در این مطالعه که روی موش‌های صحرایی نر به‌عنوان جانوران مدل انجام شده است، تأثیر پماد فوق با درصدهای مختلف عصاره گیاه کاکتوس بندانگشتی بر روی زخم‌های دارای ضخامت پوستی با مواردی چون وازلین و پماد مادکاسول مقایسه شده است. محققان در این ارزیابی‌ها، درصد جمع شدن وسعت زخم، میزان تراکم کلاژن، حجم بافت، تعداد سلول‌ها، میزان بیان ژن‌های تکثیری و التهابی و نیز وضعیت تکثیر سلولی را ارزیابی کرده‌اند.
نتایج این بررسی‌ها نشان از آن دارند که عصاره کاکتوس بند انگشتی به‌خصوص در غلظت ۵ درصد، اثر قابل توجهی در روند بهبودی زخم حاد نسبت به سایر گروه‌های مورد بررسی در این مطالعه داشته است.
بنا بر گفته‌های داود نصیری، استادیار علوم تشریح دانشکده پیراپزشکی آمل دانشگاه علوم پزشکی مازندران و همکارانش، «موش‌هایی که برای بهبود زخم حاد آن‌ها از پماد عصاره کاکتوس بندانگشتی به‌ویژه با غلظت ۵ درصد استفاده شده بود، کاهش التهاب، سرعت‌ترمیم، حجم اپیدرم و درم، تراکم کلاژن، تراکم عروق خونی، تراکم سلول‌ها، تکثیر سلولی و نیز بیان ژن تکثیری را به شکل بسیار بهتری نشان دادند».
آن‌ها افزوده‌اند: «با توجه به این‌که در ایـن مطالعـه از داروی مرجعی به نام مادکاسول به‌عنوان یک داروی تأییدشده بـالینی در درمان زخـم اسـتفاده شـده بـود تـا بـه مقایسـه آن بـا عصاره کاکتوس بند انگشتی پرداخته شود، مقایسـه بـین آن‌ها حاکی از همسـانی و در بسـیار از مـوارد بهتـر بـودن ترکیبات گیاهی فوق به‌خصوص پماد ۵ درصد بود».
با توجـه بـه نتایج حاصل از این مطالعه که در مجلـه دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی مازندران منتشر شده‌اند، عصاره کاکتوس بند انگشتی می‌تواند طـول مـدت بهبودی زخم را به‌طور قابل توجهی کاهش دهد و بـه نظـر می‌رسد بخـش عمده‌ای از اثرات التیام بخشی گیاه فـوق، احتمالاً بـه دلیـل اثرات ضد التهابی و آنتی اکسیدانتی عصاره آن باشد.
کاکتوس بند انگشتی با نام علمی «اکینوپسیس کامائسرئوس» گیاهی است کــه در اکثــر منـاطق کشــور به‌خصوص استان‌های شــمالی یافــت می‌شود. ترکیبات شیمیایی این گیاه شناسایی نشده‌اند، اما مـردم سـاکن استان مازندران، سال‌هاست که به‌صورت تجربـی از ایـن گیاه به‌صورت‌های مختلـف از قبیـل جوشـانده، خـوراکی، بخور و ضماد در درمـان بیماری‌های مختلـف ازجمله التهاب، رفع نفخ، درمان دیابت و ترمیم زخم استفاده می‌کنند.
منبع: فرتاک
