شاهی یا تره تیزک یا تره تندک نوعی سبزی خوردن است که نام هایی که برای آن به کار میبرند احتمالا ناشی از طعم آن است که مقداری تند و تیز است!
این نوع سبزی دارای مقادیر زیادی ویتامین ث است و از این جهت دارای ارزش غذایی خوبی است.
این سبزی نوعی گیاهی دارویی نیز محسوب میشود که برگ، گل، میوه و دانه تره یا شاهی از مهم‌ترین قسمت‌های این گیاه بهاری هستند.
سبزی شاهی همچنین دارای املاح معدنی است که این املاح مانع از رشد سلول‌های سرطانی میشوند و از این گیاه در بیماری هایی نظیر سرما خوردگی، آسم و بواسیر های خونی نیز استفاده میشود.
گفته میشود گیاه شاهی بومی اروپا و شاید غرب آسیاست و به احتمال زیاد بومی ایران است و سابقه کشت آن به دو هزار سال پیش می‌رسد.
طبع سبزی شاهی
شاید برای شما هم سوال پیش آمده باشد که طبع و مزاج سبزی شاهی در طب سنتی گرم است یا سرد؟ در پاسخ به این سوال باید گفته شود که طبع سبزی شاهی گرم و نسبتاً خشک (صفراوی) است.
خواص سبزی شاهی
سبزی شاهی خواص فراوانی دارد از جمله :
- درمان و جلوگیری از ریزش مو: از آنجایی که سبزی شاهی دارای مقادیر بالایی از آهن و پروتئین بوده میتواند برای درمان ریزش مو مفید واقع شود.
- کاهش وزن و لاغری: به دلیل اینکه سبزی شاهی مقادیر کمی چربی داشته و پروتئین زیادی دارد برای قرار گرفتن در رژیم غذایی سالم بسیار مناسب است.
- مفید برای سلامتی سیستم قلبی و عروقی: به دلیل داشتن ویتامین c در سبزی شاهی، این نوع گیاه میتواند برای سلامتی سیستم قلبی و عروقی مفید واقع شود.
- پیشگیری از بیماریهای قلبی: به دلیل داشتن ویتامین K در سبزی شاهی، این نوع گیاه میتواند برای پیشگیری از بیماریهای قلبی مفید واقع شود.
- کنترل قند خون: جوانه شاهی حاوی به دلیل داشتن ماده ای موسیلاژی به نام لیپیدی موئیدی، که خواص هیپوگلیسمی دارد، میتواند قند خون در افراد دیابتی کمک می کند.
- مفید جهت پیشگیری و درمان پوکی استخوان: سبزی شاهی به دلیل داشتن مقادیر منگنز، که باعث تراکم استخوان ها میشود، جهت پیشگیری و درمان پوکی استخوان مناسب است.
- مفید برای پیشگیری از پوسیدگی دندانها: گلوکوتروپائولین که یکی از گلوکوزینولات های اصلی موجود در سبزی شاهی است، برای پیشگیری از پوسیدگی دندان ها مفید است.
- تقويت معده و کيسه صفرا: سبزی شاهی با دارا بودن مقادیر آب، به کاهش سموم مضر موجود در کیسه صفرا کمک می کند.
- تنظیم قاعدگی و درمان بی نظمی آن: به دلیل آنکه دانه شاهی دارای مواد فیتوشیمیایی است که همانند هورمون استروژن عمل میکند، می تواند برای تنظیم قاعدگی و درمان بی نظمی قاعدگی مفید باشد.
- تقویت بینایی: سبزی شاهی دارای مقادیر زیادی ویتامین A و کاروتنوئید هاست که برای تقویت بینایی مفید بوده و همچنین باعث پیشگیری بیماری های چشمی مانند آب مروارید میشود.
- درمان کم خونی
- بهبود هضم غذا و درمان یبوست
- پیشگیری و درمان انواع سرطان
- کاهش چربی خون
- منبع ویتامین A
- دارای مقادیر ویتامین CوE
- منبع خوبِ آهن
- حاوی کلسیم
- دارای مقادیر پروتئین
- منبع غنی از فولات
- منبع فیبر
درمان کم خونی
گلبول های قرمز خون با همراهی هموگلوبین ها، اکسیژن و آهن را به سلول های مختلف بدن انتقال می‌دهند. ویتامین B6 موجود در سبزی شاهی برای تولید هموگلوبین خون ضروری است. پس سبزی شاهی میتواند در درمان کم خونی و علائم آن مفید واقع شود.
بهبود هضم غذا و درمان یبوست
بذر شاهی میتواند به عملکرد معده و سیستم گوارشی کمک کرده و باعث بهبود هضم غذا و درمان یبوست شود. به این منظور میتوانید هر روز صبح ناشتا مقداری تخمه شاهی را در یک لیوان آب گرم بریزید و میل کنید.
پیشگیری و درمان انواع سرطان
رادیکال های آزاد در بدن باعث آسیب به سلول های بدن شده و احتمال ابتلا به سرطان را بالا میبرند. بذر شاهی حاوی آنتی اکسیدان هایی از جمله ویتامین A و E می باشد که سلول های بدن را از این آسیب محافظت کرده و برای پیشگیری و درمان انواع سرطان میتواند مفید واقع شود.
عوارض و مضرات سبزی شاهی
- اگر سبزی شاهی را برای درمان کیسه صفرا مصرف میکنید باید به این نکته توجه داشته باشید که سبزی شاهی نیز میتواند به تولید سنگ کیسه صفرا منجر شود. بنابراین در مصرف سبزی شاهی برای این گونه بیماری ها بهتر است حتما با پزشک خود مشورت کنید.
- استفاده از اسانس شاهی و حتی مقادیر درمانی آن، برای زنان باردار و کودکان کمتر از 4 سال ممنوع است.
- زیاده روی در مصرف سبزی شاهی می تواند باعث ایجاد مشکلات گوارشی در شما شود.
- سبزی شاهی میتواند جذب ید را کاهش داده و بنابراین گواتر و کم کاری تیروئید را تشدید کند.
- اگر دچار زخم یا التهاب معده و روده هستید باید از زیاده روی در مصرف سبزی شاهی خودداری کنید.
- سبزی شاهی دارای خواص ادرارآور است، بنابراین افراد مبتلا به تکرر ادرار، لازم است در خوردن این گیاه زیاده روی نکنند.
- مصرف بیش از حد سبزی شاهی و تخم آن برای روده بزرگ و مثانه مضر است.
- سبزی شاهی اثرات درد مثانه را در افرادی که دارای التهاب مثانه هستند تشدید میکند.
- سبزی شاهی، به دلیل اینکه باعث انقباضات رحم میشود برای خانم های باردار در ماه های اول بارداری توصیه نمیشود.
- اگر تیروئید شما کم‌کار است بهتر است بر مصرف سبزی شاهی اصرار نکنید؛ زیرا دارای مقادیری از ید است که سبب عدم جذب ید و تشدید کم‌کاری تیروئید در شما میشود.
مصلحات سبزی شاهی
از آنجایی که طبع سبزی شاهی گرم است بهتر است اولا از مصرف زیاد آن خوردداری شود و به صورت کنترل شده و مناسب از سبزی شاهی استفاده شود ثانیاً بهتر است در کنارِ این نوع سبزی از مصلحات آن مانند کاسنی ، خرفه و یا سرکه استفاده شود.
