شیرین بیان ریشه‌ی گیاهی است که «Glycyrrhiza glabra» نام دارد که در فارسی به آن «مَهْک» گفته می‌شود. این گیاه بومی اروپا و آسیاست و در این مناطق در دسته‌ی علف‌ها طبقه‌بندی می‌شود.

شیرین بیان که به آن ریشه‌ی شیرین نیز می‌گویند، گیاهی چوبی و چندساله است که تا حدود ۱ تا ۲ متر رشد می‌کند. ریشه‌های بلند و پرچین شیرین بیان به‌صورت افقی و زیر زمین پخش می‌شوند.

از ریشه‌ی شیرین بیان بیشتر به‌عنوان شیرین‌کننده در آب‌نبات و نوشیدنی‌ها استفاده می‌شود. علاوه‌بر استفاده از شیرین بیان در خوراکی‌ها، این گیاه به‌دلیل خواص درمانی گوناگون خود و افزایش طول عمر و سلامتی از زمان‌های باستان مورد توجه قرار گرفته است.

طبع شیرین بیان سرد است یا گرم؟

چنانچه در رابطه با طبع شیرین بیان سوالاتی نظیر: طبع شیرین بیان چیست؟ و یا، طبع شیرین بیان گرم است یا سرد؟ و یا حتی، طبع شیرین بیان تر است یا خشک؟ سوالاتی برای شما پیش آمده است، خوب است بدانید که طبع شیرین بیان گرم است.
بنابراین شیرین بیان برای سرد مزاجان مناسب بوده و توصیه می شود گرم مزاجان در مصرف آن دقت نموده و حتما آن را با مصلحاتش مصرف کنند.

خواص فوق العاده ی شیرین بیان

درمان آفت یا زخم های دهانی

زخم‌های آفتی مکرر و دردناک که به زخم‌های دهانی معروف‌اند، نیز با شیرین بیان بهبود می‌یابد. زخم‌های دهانی یا آفت‌ دهان زخم‌های غیرمسری کوچکی هستند که در بافت داخل دهان و روی لثه‌ها ایجاد می‌شوند.

مطالعات نشان داده است که درمان آفت با عصاره‌ی شیرین بیان منجر به بهبود قابل‌ توجهی در درد و التهاب در افراد شده است. مواد مفید موجود در شیرین بیان به تسریع بهبود این زخم‌ها کمک می‌کند و در تحریک مکانیسم دفاعی بدن مؤثر هستند.

حفاظت از کبد

مطالعات انجام شده نتایج امیدبخشی را درمورد خواص شیرین بیان در حفاظت از کبد نشان داده است. شیرین بیان حاوی «گلیسیریزین» است که با کاهش میزان سمّیت در درمان بیماری های کبد مؤثر است و به تثبیت وضعیت عملکردی طبیعی کبد کمک می‌کند.

مطالعه‌ی تحقیقاتی دیگری شواهدی را ارائه داده است که نشان می‌دهد «فلاونوئیدِ ازوئگوئتیدین» موجود در شیرین بیان از خواص آنتی اکسیدانی و مهارکنندگی برخوردار است که به حفاظت از سلول‌های کبدی دربرابر چربی بالا، صدمات ناشی از رژیم غذایی و آسیب ایجاد شده توسط استرس «اکسیداتیو» کمک می‌کند.

درمان اختلالات معده

از ریشه‌ی شیرین بیان برای تسکین مشکلات گوارشی استفاده می‌شود. عصاره‌ی ریشه‌ی شیرین بیان در موارد مسمومیت غذایی، زخم معده و سوزش سردل می‌تواند بهبود پوشش داخلی معده را تسریع کند و موجب برقراری دوباره‌ی تعادل شود. این ویژگی به‌دلیل خواص ضدالتهابی و تقویت سیستم ایمنی بدن موجود در «اسید گلیسیریزیک» است.

مطالعه‌ای نشان داده است که «اسید گلیسیریزیک» می‌تواند باکتری سمّی «هلیکوباکترپیلوری» (H. pylori) را مهار کند و مانع از رشد آن در روده شود. پژوهش‌هایی نیز انجام شده که نشان می‌دهد نشانه‌های بیماری افرادی که دچار بیماری زخم معده یا زخم پپتیک (peptic ulcer)، سوزش سردل یا التهاب معده هستند با مصرف DGL بهبود می‌یابد. DGL شکل سالم‌تر شیرین بیان است که درصورت لزوم می‌توان آن را به‌صورت بلندمدت مصرف کرد.

کاهش استرس

استرس طولانی‌مدت و تولید همیشگی آدرنالین و کورتیزول درطول زمان، غدد فوق کلیوی را خسته می‌کند. شیرین بیان می‌تواند به غدد فوق‌کلیوی کمی استراحت بدهد. عصاره‌ی ریشه‌ی شیرین بیان غدد فوق کلیوی را تحریک می‌کند و موجب می‌شود که میزان هورمون کورتیزول در بدن در سطح سالمی قرار داشته باشد.

درمان رماتیسم مفاصل

عصاره‌ی شیرین بیان دارای خواص مفید برای درمان التهاب است و اثرگذاری آن در درمان رماتیسم مفاصل ثابت شده است. پژوهش‌ها نشان داده است که شیرین بیان می‌تواند در کاهش سطح «سیتوکین‌ها» (cytokin، که موجب التهاب می‌شوند) و رهایی از درد و تورم مفید باشد.

برطرف‌کردن علائم یائسگی و سندروم پیش از قاعدگی

ریشه‌ی شیرین بیان در درمان نشانه‌های یائسگی و سندروم پیش از قاعدگی مؤثر است. شیرین بیان سرشار از «ایزوفلاون‌»هاست که به حفظ تعادل استروژن و پروژسترون در بدن کمک می‌کنند. مطالعات نتایج مثبتی را درمورد اثربخشی شیرین بیان در کاهش گرگرفتگی های شبانه و بهبود سلامت جسمی و روانی زنان یائسه نشان داده است.

شیرین بیان حاوی «فیتواستروژن» است و به افزایش سطح هورمون پروژسترون در بدن کمک می‌کند و در تسکین گرفتگی‌ها و ناراحتی‌های معمول درطول دوران قاعدگی مؤثر است. شیرین بیان با جلوگیری از اثرات هورمونی «آلدوسترون» (aldosterone)، در برطرف‌کردن مشکل تجمع مایعات در بدن نیز مؤثر است.

پیشگیری از سرطان

شیرین بیان دارای اثرات پیشگیری شیمیایی است و در درمان انواع مختلف سرطان مؤثر است. در بعضی از روش‌های درمان چینی نیز از شیرین بیان در درمان سرطان استفاده می‌شود. مطالعات اثرات ضدتکثیری ریشه‌ی شیرین بیان را در کاهش رشد سلول‌های سرطان سینه در انسان نشان داده است. شیرین بیان دارای «فلاونوئید»هایی مانند

کمک به درمان سندروم خستگی مزمن

شیرین بیان برای جلوگیری از عملکرد نامناسب غدد فوق کلیوی مفید است و به بهبود عملکرد کلی آن کمک می‌کند. غدد فوق کلیوی مسئول تولید هورمون‌هایی مانند کورتیزول هستند. هورمون کورتیزول در کنترل استرس در بدن نقش دارد. البته باید از مصرف بیش‌ازحد شیرین بیان پرهیز کنیم.

شیرین بیان برای افرادی که باید برای مدت طولانی از داروهای استروئیدی استفاده می‌کنند، مفید است، زیرا با اثر سرکوب‌کنندگی استروئیدها بر غدد فوق کلیوی مقابله می‌کند. شیرین بیان (به‌ویژه درطول مرحله‌ی بهبود پس از جراحی) مقاومت بدن را نسبت‌ به استرس افزایش می‌دهد. «اسید گلیسیریزیک» موجود در شیرین بیان در افزایش سطح انرژی و کاهش علائم سندروم خستگی مزمن و «فیبرومیالژی» (fibromyalgia، یک سندرم درد اسکلتی-عضلانی مزمن) مؤثر است.

تقویت سیستم ایمنی بدن

شیرین بیان موجب بهبود مکانیسم دفاعی بدن می‌شود. این گیاه در بالابردن سطح «اینترفرون» (interferon) نیز مؤثر است. «اینترفرون» عاملی ضدویروسی است که همراه با «اسید گلیسیریزیک»، فعالیت سلول‌های ایمنی بدن را تحریک می‌کند و به مقابله با ویروس‌ها و باکتری‌های عفونی مانند آنفولانزای A کمک می‌کند.

درمان بیماری سل

مطالعات نشان داده است که شیرین بیان در درمان بیماری سل ریوی مؤثر است و به کاهش طول دوره‌ی درمان آن نیز کمک می‌کند. فعالیت ضدمیکوباکتری و ضدمیکروبی مواد موجود در شیرین بیان در درمان عفونت‌های ریوی مؤثر هستند و این گیاه را به عامل ضدسل اثربخشی تبدیل می‌کنند.

درمان عفونت‌ ها

شیرین بیان حاوی «اسید گلیسیریزیک» است که در درمان انواع عفونت‌های ویروسی، قارچی و باکتریایی مؤثر است. مطالعات تحقیقاتی اثر ضدویروسی شیرین بیان و مواد موجود در آن را در مهار رشد ویروس تبخال و جلوگیری از رشد بیشتر سرطان نشان داده‌اند.

خواص شیرین بیان در مقابله با عفونت در درمان زونا (shingles) نیز که توسط ویروس «واریسلا زوستر» (varicella-zoster، همان ویروس عامل بیماری آبله مرغان) ایجاد می‌شود، مؤثر است.

تاثیر شیرین بیان در درمان مشکلات پوستی

بیماری‌های پوستی، چون اگزما و آکنه جز بیماری‌هایی است که معمولا با قرمزی و التهاب همراه هستند. ریشه شیرین بیان حاوی بیش از ۳۰۰ ترکیب شیمیایی و آلی است که برخی از ترکیبات اثرات ضد التهابی، ضد باکتریایی و ضد ویروسی قوی دارند.

مطالعات مهم اخیر تاکنون اثرات ماده گلیسیریزین موجود در ریشه شیرین بیان را در کاهش التهاب و دفع عفونت‌ها به اثبات رساندند. عصاره ریشه شیرین بیان می‌تواند به درمان بیماری‌های پوستی از جمله آکنه و اگزما کمک کند. در یک آزمایش انسانی که بر روی ۶۰ فرد مبتلا به اگزما صورت گرفته بود مشخص شد که استفاده از ژل ساخته شده با عصاره شیرین بیان به طور قابل توجهی اگزما را درمان می‌کند.

مضرات و منع مصرف های شیرین بیان

شیرین بیان گیاهی سالم و بدون ضرر برای افراد مختلف است؛ اما باید توجه داشته باشید که زیاده روی در مصرف هر گیاه دارویی میتواند عوارضی را به دنبال داشته باشد.
این در حالی است که، با مصرف به اندازه ی این گیاهان، نه تنها عوارضی پیش نخواهد آمد، بلکه برای شما مفید واقع خواهند شد؛ اما چنانچه در مصرف هر نوع گیاه دارویی زیاده روی کنید، امکان دارد تمامی مزایای آن، به معایب تبدیل شود.
بنابراین، مضراتی که در ادامه برای گیاه شیرین بیان بیان خواهیم کرد، به دلیل مصرف بیش از اندازه ی این گیاه دارویی، و یا به دلیل حساسیت برخی افراد به گیاه شیرین بیان خواهد بود. این عوارض و ممنوعیت ها شامل موارد زیر میشوند:

• فشارخون بالا و اختلالات قلبی: شیرین بیان می‌تواند در بعضی افراد منجربه فشار خون بالا و عوارض قلبی مانند آریتمی قلبی و نارسایی احتقانی قلب شود. افرادی که دچار فشار خون بالا یا اختلالات قلبی هستند، باید درمورد مصرف شیرین بیان بااحتیاط عمل کنند. کودکان زیر ۱۰ سال پس از مصرف بیش‌ازحد شیرین بیان به‌ دلیل فشارخون بالا بستری شده‌اند.
• مشکلات هورمونی: شیرین بیان اثری استروژنی در بدن دارد و می‌تواند مشکلات و بیماری‌های حساس به هورمون مانند سرطان پستان، فیبروئیدهای رحمی (توده‌های غیرسرطانی و خوش‌خیمی که در ناحیه‌ی رحم رشد می‌کنند) و سرطان تخمدان را بدتر کند.
• بارداری و شیردهی: مصرف بیش‌ازحد شیرین بیان در طول دوران بارداری توصیه نمی‌شود، زیرا ممکن است منجربه عوارض مرگباری مانند زایمان زودرس یا سقط جنین شود. سازمان غذا و داروی آمریکا به زنان باردار و شیرده توصیه کرده است که از مصرف تمام اشکال شیرین بیان پرهیز کنند.
• عوارض جنسی: شیرین بیان می‌تواند بر سطح هورمون تستوسترون در مردان اثر بگذارد و میل جنسی آنها را کاهش دهد.
• تداخلات دارویی: ممکن است که شیرین بیان با داروهای «دیورتیک» (ادرارآور) تداخل پیدا کند.

مصلحات شیرین بیان

با توجه به طبع گرم شیرین بیان، توصیه میشود که گرم مزاجان آن را با مصلحاتش که شامل عرق برگ چنار و عرق گشنیز میشود مصرف کنند تا طبع و مزاج شیرین بیان اصلاح شود.