بیماری تیروئید، که با نام گواتر نیز شناخته می‌شود، یکی از اختلالات غدد درون‌ریز تیروئید است که با بزرگ شدن غده تیروئید همراه است. این بیماری می‌تواند به دلایل مختلفی از جمله کم‌کاری یا پرکاری تیروئید رخ دهد. در حالی که طب رایج نقش ید را در بروز این اختلالات بسیار مهم می‌داند، طب سنتی ایرانی رویکرد متفاوتی به این بیماری دارد.
طب سنتی ایرانی معتقد است که مصرف مواد غذایی با طبع گرم باعث افزایش ترشحات هورمون تیروئید و در نتیجه بروز علائم پرکاری تیروئید می‌شود. در مقابل، مصرف مواد غذایی سرد باعث کاهش ترشحات این هورمون و بروز علائم کم‌کاری تیروئید می‌شود. به عبارت دیگر، از نظر طب سنتی، بیماری تیروئید ناشی از اختلال در تعادل مزاج است و با تنظیم مزاج می‌توان آن را درمان کرد.
افراد با افزایش ترشحات هورمون تیرویید، دچار علایم سوءمزاج گرم شامل بی‌قراری، احساس حرارت زیاد، قرمزی صورت، تپش قلب و برعکس کسی که کمبود هورمون تیرویید دارد، گرفتار علایم سوءمزاج سرد شامل خستگی، عدم تحمل سرما، افزایش وزن، یبوست، ریزش مو و… می‌شوند.
برای درمان کم‌کاری تیروئید، طب سنتی مصرف غذاهای گرم را توصیه می‌کند. برای صبحانه ارده شیره استفاده و اگر پنیر مصرف می‌کنند باید آن را با مصلح‌اش سیاه‌دانه بخورند. در وعده ناهار ماست، دوغ، سالاد شیرازی، کاهو و گوجه فرنگی را همراه غذا نخورند و از مصرف ماکارونی و آش رشته اجتناب و ماهی را با زنجبیل، هل، میخک و در میان وعده‌ها از خوراکی‌های گرمی‌بخش مثل بادام و شربت آب و عسل استفاده کنند. فعالیت بدنی منظم روزانه، استعمال و ماساژ روغن‌های گرم به ناحیه تیروئید مثل روغن بابونه و روغن سیاه‌دانه و بادکش ناحیه تیرویید با هدف کشیدن خون و حرارت و گرم کردن این ناحیه توصیه می‌شود. نکته دیگر در کم‌کاری تیرویید، ترشحات یا خلط پشت حلق یا همان نزله است که باید درمان شود. مصرف دمنوش و بخور بابونه تا حدودی به رفع ترشحات پشت حلقی کمک می‌کند. مصرف زیاد گل کلم، کلم بروکلی، خردل، شلغم و سویا به افراد دارای کم‌کاری تیرویید توصیه نمی‌شود.
درمان پرکاری تیروئید کمی مشکل‌تر است و کسانی که دچار سوءمزاج گرم هستند باید حرارت بدن‌شان کم شود و در غذا‌ها از ادویه‌جات تند کمتر و از زرشک و انار بیشتر و عرقیاتی مثل عرق کاسنی یا شیر بادام در وعده یا میان وعده‌ها استفاده کنند. فالوده سیب هم گزینه خوبی برای این افراد است.
با این حال، باید توجه داشت که درمان بیماری تیروئید با روش‌های طب سنتی به تنهایی ممکن است کافی نباشد و در برخی موارد، استفاده همزمان از داروهای شیمیایی تحت نظر پزشک متخصص ضروری است. به خصوص در دوران بارداری، خانم‌ها باید با احتیاط بیشتری از روش‌های درمانی طب سنتی استفاده کنند و تحت نظر پزشک متخصص باشند.