بوته قطران با نام علمی (Larrea tridentata)، که اسامی دیگری شامل کروزوت بوش و استینکوود نیز دارد، یک گیاه دارویی است که در جنوب غربی ایالات متحده، شمال مکزیک و آرژانتین می‌روید.

خوب است بدانید که قسمت های مورد استفاده گیاه بوته قطران شامل برگ ها و شاخه های میشوند. بوته قطران دارای خواص و فواید فراوانی است.

در این مطلب از طب شناس، در ابتدا طبع بوته قطران را معرفی کرده و سپس، به بررسی خواص فوق العاده ی بوته قطران خواهیم پرداخت. پس از آن، مضرات و منع مصرف های بوته قطران را بیان کرده و در پایان نیز مصلحات بوته قطران را ارائه خواهیم داد.

طبع بوته قطران چیست ؟

در مورد طبع و مزاج بوته قطران سوالاتی نظیر: طبع بوته قطران چیست؟ و، طبع بوته قطران گرم است یا سرد؟ و یا، طبع بوته قطران تر است یا خشک؟ مطرح می شود؛ در پاسخ به این سوالات خوب است بدانید که طبع بوته قطران گرم و خشک است.

بنابراین گیاه بوته قطران برای سرد مزاجان مناسب بوده و گرم مزاجان میبایست آن را با مصلحاتش مصرف کنند.

خواص بی نظیر بوته قطران

همانطور که گفته شد، گیاه بوته قطران دارای خواص فراوانی است. در این بخش از طب شناس به معرفی این خواص خواهیم پرداخت. پیش از آن، خوب است بدانید که، اگر چه استفاده خوراکی از آب قطران در ایران معمول نمی باشد، اما قبل از مصرف آن باید با یک پزشک مشورت کنید.

علاوه بر آن، لازم به ذکر است مصرف خوراکی قطران خالص بسیار مضر بوده و تنها برای استعمال خارجی کاربرد دارد. خواص بوته قطران به طور کلی شامل موارد زیر میشوند:

درمان بیماری های تنفسی نظیر سل و برونشیت های مزمن
بهبود ناراحتی های مزمن مثانه
درمان آسکوربوتیک (کمبود ویتامین C بدن)
کمک دفع سموم و پاکسازی بدن
مناسب جهت تقویت سیستم ایمنی بدن
تسریع روند کاهش تب
مناسب جهت تصفیه خون
تحریک کننده ی سیستم گوارش
کنترل کننده ی قند خون
بهبود دندان درد
رفع بوی بد دهان
درمان روماتیسم
بهبود مشکلات روده
مناسب جهت درمان سرما خوردگی و آنفلونزا
درمان اسهال
رفع عفونت مجاری ادرای
درمان انواع سرطان

درمان مشکلات مو

قطران به دلیل داشتن خاصیت ضد عفونی کننده و ضد قارچی برای درمان بیماری های پوستی سر مانند شوره سر و التهابات سبوره‌ای پوست سر موثر است.

همچنین، از ریزش مو جلوگیری کرده و با تحریک فولیکول های مو، به رشد مو کمک می کند. یک قاشق چای خوری قطران، سه قطره روغن رزماری، دو قطره آب لیمو، یک قاشق چای خوری روغن اسطوخودوس و یک قاشق چای خوری روغن زیتون را با هم مخلوط کرده و به مدت ده دقیقه پوست سر را با آن به خوبی ماساژ دهید.

سپس به کمک یک کلاه پلاستیکی سر خود را پوشانده و اجازه دهید این ترکیب به مدت نیم ساعت روی سر باقی بماند. در نهایت سر را با آب ولرم و شامپو بشویید. برای تقویت رشد مو و داشتن موهای سالم و نرم، استفاده از این دستور العمل، دو بار در هفته توصیه میشود.

سایر مواد مناسب جهت درمان و رفع شوره سر:

سرکه سیب: سرکه سیب و آب گرم را به طور مساوی مخلوط کنید. سپس آن را روی موهای خشک خود ریخته و ماساژ دهید. توجه داشته باشید که این محلول پوست سر شما را به طور کامل بپوشاند. پس از چند دقیقه موی خود را با آب شستشو دهید. این کار را هفته ای دو بار تکرار کنید. اسیدیته سرکه سیب میزان PH پوست سر را تغییر می دهد در نتیجه رشد قارچ سر سخت میشود.
شنبلیله: مواد مغذی موجود در شنبلیله رشد سالم موها را تشدید کرده و پوسته پوسته شدن سر را برای همیشه از بین می برد. دو قاشق غذاخوری از دانه های شنبلیله را در آب به مدت یک شب خیس کنید. سپس دانه ها را از آب جدا کرده و آسیاب کنید. ماده خمیری به دست آمده را به مدت 45 دقیقه به موی سر خود بزنید و بعد با شامپو بشویید.
روغن نارگیل: این روغن به طور موثر شوره سر را درمان می کند. قبل از حمام سه تا پنج قاشق غذاخوری روغن نارگیل را به پوست سر بمالید و بگذارید به مدت یک ساعت بماند. سپس آن را با شامپو بشویید.
لیموترش: کافی است دو قاشق غذاخوری آبلیمو به پوست سر بمالید و با آب بشویید. سپس یک قاشق مرباخوری آب لیمو را با یک لیوان آب مخلوط کنید و موها را با آن بشویید. این روش را به طور روزانه تکرار کنید تا شوره سر از بین برود. اسیدیته لیمو کمک می کند تا در میزان PH پوست سر تعادل به وجود آید.
آلوئه ورا: خاصیت خنک کننده آلوئه ورا، خارش پوست سر را از بین می برد. قبل از شامپو کردن مقداری آلوئه ورا به موهای خود بمالید.
سیر: خاصیت ضدقارچی سیر برای رفع باکتری های ایجادکننده شوره سر خیلی موثر است. کافی است چند حبه سیر را له کنید و به پوست سر بمالید. برای پیشگیری از بوی تند، سیر له شده را با کمی عسل مخلوط کنید و سپس به موها بمالید.
روغن زیتون: ماساژ مو با روغن زیتون قبل از خواب بسیار موثر است. بعد از مدتی موها را با شامپویی که همیشه استفاده میکنید شست و شو دهید.

تسکین درد

قطران در طب سنتی برای رفع خستگی جسمانی، درمان التهاب و دردهای شدید عضلانی به صورت ضماد استفاده می شده است. امروزه نیز این ماده برای کاهش دردهای عضلانی و همچنین سر دردهای شدید یا میگرنی مصرف می شود.

لذا، برای کاهش دردهای مفاصلی و عضلانی می توانید نصف قاشق چای خوری قطران، دو قطره روغن لیمو و یک قاشق چای خوری روغن زیتون را با هم مخلوط کرده و بر روی نواحی آسیب دیده به آرامی ماساژ دهید. همچنین، برای تسکین دردهای میگرنی مقداری از قطران را روی دستمال ریخته و آن را بر روی پیشانی خود قرار دهید تا درد کاهش یابد.

سایر مواد خوراکی جهت رفع خستگی های روزانه:

آب نارگیل: آب نارگیل به عنوان نوشیدنی طبیعی ورزشی شناخته شده است، زیرا یک نوشیدنی عالی برای تقویت انرژی است و حاوی مقادیر بالای مواد معدنی به ویژه پتاسیم است.
شکلات داغ: نوشیدن هر روز یک فنجان شکلات داغ به رفع خستگی کمک می‌کند. کاکائو منبع غنی از فلاونوئیدها، ترکیباتی با خواص ضدالتهابی و آنتی‌اکسیدانی است.
اسموتی موز و گردو: آجیل‌ها حاوی پروتئین، چربی‎های سالم و کربوهیدرات‌های مفید و منابع غنی‌ از ویتامین‌ها و مواد معدنی مانند منیزیم، کلسیم و فسفر هستند. آجیل‌ها دارای اسیدهای چرب ضروری بسیار زیادی هستند که به کاهش التهاب کمک کرده و نیز خستگی را برطرف میکنند.

رفع بیماری های پوستی

قطران دارای خواص ضد عفونی کننده و ضد باکتریایی می باشد، به همین علت از عفونت های پوستی جلوگیری می کند. همچنین، این ماده حاوی سالیسیلیک اسید است که به درمان انواع بیماری های پوستی مانند اگزما، بثورات پوستی، عفونت‌های قارچی پوست، آکنه و پسوریازیس کمک می کند. علاوه بر این، قطران در ترکیب با دیگر روغن های گیاهی از علائم پیری پوست مانند چین و چروک و لکه های پوستی جلوگیری کرده و به شادابی پوست نیز کمک می کند.

نکته:در گذشته از آب قطران در مقادیر بسیار ناچیزی به صورت خوراکی برای درمان بیماری های تنفسی (سل و برونشیت های مزمن)، ناراحتی های مزمن مثانه، درمان آسکوربوتیک (کمبود ویتامین ث بدن) استفاده می شده است. امروزه نیز در برخی از کشورها از آب قطران جهت دفع سموم و پاکسازی بدن، تقویت سیستم ایمنی بدن، کاهش تب، تصفیه خون، تحریک سیستم گوارش، کنترل قند خون، دندان درد و رفع بوی بد دهان استفاده میشود.

اگر چه استفاده خوراکی از آب قطران در ایران معمول نمی باشد، اما قبل از مصرف آن باید با یک پزشک مشورت کنید. لازم به ذکر است مصرف خوراکی قطران خالص بسیار مضر بوده و تنها برای استعمال خارجی کاربرد دارد.

مضرات و منع مصرف های بوته قطران

گیاه بوته قطران، مانند سایر گیاهان دارویی، در کنار خواص بی شماری که دارد، دارای عوارض و منع مصرف هایی برای برخی افراد است که میتوانند به دلیل مصرف بیش از اندازه ی این گیاه نیز بروز کنند. عوارض و مضرات گیاه بوته قطران، شامل موارد زیر میشوند:

استفاده از بوته قطران ممکن است در برخی افراد آلرژی ایجاد کند؛ بنابراین توصیه میشود قبل از مصرف، روی یک ناحیه کوچک از پوست خود امتحان کرده و در صورت بروز علائمی چون خارش، قرمزی و التهاب از مصرف آن خودداری کنید.
قرار دادن بوته قطران بر روی پوست سر برای مدت زمان طولانی، می تواند سبب التهاب در فولیکول های مو، آلرژی و بثورات شود.
از اعمال بوته قطران بر روی زخم های باز و عفونی جدا خودداری کنید.
مصرف طولانی مدت بوته قطران بر روی پوست صورت و بدن سبب خارش و قرمزی می شود، به ویژه افرادی که پوست حساسی دارند، پس از قرار گرفتن در معرض آفتاب، دچار آفتاب سوختگی و صدمات پوستی شدیدی می شوند؛ بنابراین بهتر است افرادی که پوست حساس دارند، بعد از استفاده از بوته قطران، به طور مستقیم در معرض آفتاب قرار نگیرند.
استفاده از بوته قطران برای زنان باردار و همچنین کودکان توصیه نمی شود.
از تماس بوته قطران با چشم‌ ها و سایر غشا های مخاطی میبایست خودداری شود. در صورت تماس، آن را با آب سرد شسته و به پزشک مراجعه نمایید.
میوه درخت بوته قطران با معده سازگار نبوده و سبب ایجاد مشکلاتی در سیستم گوارش شما خواهد شد.