مشکلات گوارشی در بین مردم بسیار شایع است اما اکثر افراد ترجیح می‌دهند راجع به آن صحبت نکنند به خصوص اگر موضوع در مورد مدفوع باشد، مشکلاتی که مربوط به مدفوع و روده بزرگ است هم‌چنان در بین اکثریت جامعه به عنوان یک تابو مطرح است. اما واقعیت این است که ظاهر مدفوع می‌تواند اطلاعات مهمی را در مورد سلامت سیستم گوارش ما ارائه دهد. با اینکه رنگ و حالت مدفوع در حالت کلی می‌تواند در تشخیص مشکلات مفید باشد اما وجود خون در مدفوع اغلب اشاره به شرایط خاصی دارد که حتماً باید به آن توجه کرد، با اینکه در بعضی از موارد وجود خون در ادرار مشکل جدی را شامل نمی‌شود اما گاهی اوقات نشان‌دهنده‌ی شرایط خطرناکی است که نیاز به تشخیص به موقع و درمان سریع دارد.
خون در مدفوع به چه صورت دیده می‌شود؟
اگر بعد از اتمام عمل دفع در داخل توالت خون دیدید این موضوع را باید به عنوان یک زنگ خطر در نظر بگیرید. گاهی اوقات خوردن غذاهایی مانند چغندر، زغال اخته یا مواد غذایی که در آن رنگ قرمز زیاد استفاده شده است ممکن است رنگ مدفوع را به صورت موقت به رنگ خون دربیاورد و دچار وحشت افراد شود، بنابراین باید ابتدا به غذاهایی که مصرف کرده اید فکر کنید و سپس با تکرار دیدن خون در مدفوع در روزهای بعدی نگران این موضوع باشید.
خون روشن روی دستمال توالت یا آب معمولاً نشان‌دهنده‌ی خونریزی از رکتوم یا قسمت انتهایی کولون می‌باشد.
خون قرمز تیره یا قهوه‌ای رنگ ممکن است به علت خونریزی در قسمت‌های بالاتر کولون یا حتی به علت خونریزی در روده کوچک باشد.
رنگ قرمز بسیار تیره یا مدفوع سیاه و قیری غالباً به علت خونریزی در معده (معمولاً به علت زخم) است.
البته خون به رنگ‌ها و حالت‌های مختلف در افراد مختلف ممکن است وجود داشته باشد و مواردی که ذکر شد ممکن است در مورد همه افراد صادق نباشد. به عنوان مثال بعضی افراد با وجود خونریزی در دستگاه گوارش، هیچ‌گونه علائمی در مدفوع ندارند اما ممکن است علائمی در استفراغ آن ها مشاهده شود یا اینکه خون در مدفوع گاهی اوقات تنها با بررسی مدفوع در زیر میکروسکوپ آزمایشگاه قابل مشاهده است.
خونریزی پنهان در مدفوع چیست؟
اگر خونی در مدفوع خود داشته باشید که قابل مشاهده نباشد به آن خونریزی پنهان گفته می‌شود. این عارضه خوشایند نیست و می‌تواند نشانه ای از خونریزی در داخل دستگاه گوارش‌تان باشد. همچنین می‌تواند نشانه یک بیماری جدی‌تر مانند بیماری التهابی در روده یا سرطان باشد. در هر صورت خون در مدفوع امری طبیعی نیست و نیاز به بررسی‌های پزشکی دارد. خونریزی پنهان معمولاً در طول آزمایش‌های مشاهده می‌شود و تشخیص آن توسط خود فرد و با چشم میسر نیست.
در این موارد ممکن است گرفتگی‌هایی در شکم خود به دلیل تحریک خون در دیواره داخل معده یا نقاط دیگر دستگاه گوارش داشته باشید. پزشک فوق تخصص گوارش معمولا با توجه به علائمی که به همراه دارید نمونه‌ای از مدفوع شما را برای بررسی مقادیر کمی خون بررسی می‌کند. این آزمایش خون مخفی مدفوع نامیده می‌شود و می‌توان از آن به عنوان راهی برای غربالگری سرطان کولورکتال احتمالی استفاده کرد.
دلایل احتمالی وجود خون در مدفوع
با اینکه افراد با یکدیگر متفاوت هستند اما فردی با سیستم گوارش سالم باید مدفوعی به رنگ قهوه‌ای، به شکل سوسیس و نسبتاً صاف داشته باشد. در مواقعی که مشکلی وجود داشته باشد (مزمن یا موقت) رنگ، حالت و شکل مدفوع تغییر می‌کند. تشخیص علت وجود خون در مدفوع ممکن است کمی چالش‌برانگیز باشد، در ادامه برخی از علل شایع وجود خون در مدفوع توضیح داده خواهد شد:
- هموروئید: هموروئيد شایع‌ترین علت خونریزی از مقعد می‌باشد که باعث مشاهده خون در مدفوع می‌شود. هموروئید در واقع سیاهرگ‌های متورم در داخل یا خارج رکتوم است که به دلیل فشار آوردن زیاد در هنگام دفع، اسهال مزمن یا یبوست پدید می‌آید. زمانی که هموروئید دچار التهاب باشد یا اگر به علت حرکات دشوار روده دچار پارگی شود، خونریزی می‌تواند رخ دهد.
- بیماری دیورتیکولار: کیسه‌هایی کوچک و غیرطبیعی به نام دیورتیکول در دیواره روده بزرگ که بزرگ و ملتهب می‌شوند علت ایجاد این بیماری است. این بیماری علائم گوارشی مختلفی را می‌تواند ایجاد کند که در موارد جدی باعث ایجاد عفونت و خونریزی می‌شود.
- شقاق مقعد: گاهی اوقات با هموروئید اشتباه گرفته می‌شود اما باید دقت شود که شقاق به علت پارگی‌های کوچک در پوست اطراف مقعد می‌باشد. شقاق بیشتر به علت فشارهای فیزیکی در هنگام دفع می‌باشد که در اکثر موارد با یبوست همراه است. شقاق مقعدی باعث خونریزی‌های روشن روی دستمال توالت می‌شود.
- واریس مری: گاهی مری انسان دچار بیماری واریس می‌شود که در این بیماری عروق آن ناحیه متورم و درهم پیچیده خواهند شد. ابتلا به واریس مری یا در موارد نادری پارگی مری می‌تواند باعث آغشته شدن مدفوع به خون شود.
- زخم مری یا معده: یکی از اصلی‌ترین دلایل وجود خون در مدفوع به‌ویژه در مورد مدفوع تیره رنگ یا خون مخفی، خونریزی قسمت فوقانی دستگاه گوارش است. در بسیاری از موارد ممکن است ابتلا به زخم مری، زخم معده یا زخم اثنی‌عشر خونریزی این قسمت‌ها را نیز به دنبال داشته باشد. خون ناشی از خونریزی، با مواد غذایی در حال هضم ترکیب می‌شود و در نهایت سبب خونی شدن مدفوع خواهد شد.
- زخم روده: قسمت‌های مختلف روده نیز ممکن است به زخم مبتلا شوند در این صورت اگر زخم ایجاد شده در روده کوچک باشد، مدفوع تیره رنگ است. اما در صورت وجود خون روشن و تازه در مدفوع می‌توان به وجود یک زخم در راست روده یا روده بزرگ پی برد.
- پولیپ روده: یکی از بیماری‌های رایج در بین افراد بالای ۵۰ سال، پولیپ روده است. پولیپ‌ها زائده‌هایی هستند که بر دیواره روده بزرگ تشکیل می‌شوند و در بیشتر موارد خطری برای فرد به وجود نمی‌آورند. گاهی پولیپ‌های روده تبدیل به غده‌های سرطانی می‌شوند که در این موارد شدت خطرناک بودن آن‌ها بسیار زیاد است. پولیپ روده اغلب هیچ علائم و نشانه‌ای ندارد و به‌طور اتفاقی و طی بررسی روده برای سایر مشکلات تشخیص داده می‌شود. پولیپ‌های خوش خیم و همچنین پولیپ‌های بدخیم سرطانی می‌توانند علتی برای خونی شدن مدفوع فرد باشند.
درمان خون در مدفوع
نخستین گام برای درمان این عارضه یافتن ریشه و منشاء بروز آن است. پس از استفاده از روش‌های تشخیص طبی، منشاء خونریزی نیز مشخص خواهد شد که در این صورت بسته به دلیل خونریزی، درمان‌های مختلفی برای این عارضه تجویز خواهند شد.
رایج‌ترین درمان‌هایی که برای جلوگیری از خونریزی دستگاه گوارش به کار برده می‌شود عبارتند از:
- درمان گیاهی خون در مدفوع، در این روش با استفاده از ملین‌های گیاهی مانند آلو یا خاکشیر، عملکرد روده‌ها تقویت می‌شود و با درمان مشکل یبوست افراد، خونریزی نیز قطع خواهد شد.
- از دیگر درمان‌های رایج برای حل این مشکل، تغییر سبک زندگی است. بیشتر بیماری‌های دستگاه گوارش در اثر سبک زندگی ناسالم و مصرف نکردن فیبر کافی به وجود می‌آیند.
- به همین علت معمولا پزشکان متخصص در مرحله اول به بیمار توصیه می‌کنند که سبک زندگی خود را تغییر دهد و با مصرف فیبر بیشتر و افزایش فعالیت بدنی خود، به عملکرد درست دستگاه گوارش کمک کند.
- سوزاندن عروق خونی آسیب‌دیده یا پولیپ سیستم گوارشی با استفاده از کولونسکپی. در این درمان با استفاده از لوله کولونسکپی و با هدایت دوربین نصب شده بر سر آن، عروق آسیب دیده یا پولیپ‌ها شناسایی شده و سپس سوزانده می‌شوند.
- در آنژیوگرافی احشایی پس از تشخیص محل خونریزی، از راه کاتتر آنژیوگرافی داروهای ویژه‌ای به رگ‌ها تزریق می‌شوند تا از خونریزی محل مورد نظر جلوگیری کنند.
- استفاده از قرص‌ها و داروهای ملین نیز یکی دیگر از درمان‌های موثر برای درمان منشاء خون در مدفوع هستند.
- در بسیاری از موارد پزشک متخصص ، استفاده از پمادهای نرم‌کننده و درمان‌کننده را به بیمار مبتلا به بواسیر تجویز می‌کند.
- نشستن در لگن آب گرم نیز یکی دیگر از درمان‌های موثر برای جلوگیری از مشاهده خون در مدفوع بیماران مبتلا به بواسیر است.
- لیزر درمانی نیز یک روش جدید برای از بین بردن بواسیر و قطع خونریزی ناشی از آن است.
- در مواردی که روش‌های ذکر شده در قطع خونریزی دستگاه گوارشی تاثیری نداشته باشند، باید با روش جراحی روی قسمت‌های درگیر از خونریزی این ناحیه جلوگیری کرد.
- استفاده از روش‌های شیمی درمانی یا پرتو درمانی نیز در مورد خونریزی ناشی از سرطان روده موثر هستند.
