دوران بارداری از یک سو شیرین ترین و از سوی دیگر سخت ترین دوره عمر یک زن است. شیرین به این دلیل که حامل مخلوق خداست و جوانه زدن و روییدن یک موجود زنده را در بطن خود تجربه می کند و سخت به این دلیل که دوره ای است پر از مسئولیت و اضطراب و گاه مشکلات جسمی و روحی.
مراقبت های بارداری بسیار حائز اهمیت است. با رعایت برخی نکات و تدابیر می توان سختی ها و مشکلات این دوره را به حداقل رساند و فرصت طلایی بارداری را صرف رشد معنوی و لذت بردن از پرورش بنده خدا کرد.
مراقبت های بارداری جنبه و جهات متفاوتی دارد و توصیه های فروانی برای این دوره از دید پزشکان و طبیبان وجود دارد. درواقع باید گفت که مراقبت های بارداری از پیش از بارداری شروع می شود. پیش از اقدام به بارداری باید نسبت به پاکسازی بدن، اصلاح مزاج، تذکیه روح و... اقدام شود تا کیفیت دوره بارداری هم برای مادر و هم برای جنین به بالاترین حد خود برسد.
در این متن به مراقبت های بارداری در حین بارداری پرداخته ایم و در آن توصیه های مهم طب سنتی و اسلامی را به شما خواهیم گفت. اشاره های کوتاهی نیز به مراقبت های پیش از بارداری و پس از زایمان شده است.
مراقبت های پیش از بارداری
پیش از بارداری زن و مرد باید نسبت به اصلاح مزاج خود و نزدیک کردن مزاج به اعتدال تلاش جدی کنند. این امر بسیاری از عوارض دوران بارداری را کاهش می دهد. به عنوان مثال تهوع و ویار در بارداری تا حد زیادی در اثر اصلاح مزاج پیش از بارداری از بین می رود. همچنین احتمال ابتلای نوزاد به زردی بسیار پایین می آید.
زن باید پیش از بارداری رحم و دستگاه تناسلی خود را پاکسازی کند. احتمال وجود هرنوع عفونت، قارچ و مشکلاتی از این دست باید بررسی و در صورت وجود، برطرف شود. به این ترتیب هم نطفه ایجاد شده منجر به تولد نوزادی سالم، توانا و با وزن خوب می شود و هم زایمان راحت برای مادر فراهم خواهد شد.
توصیه هایی درمورد آداب آمیزش و بهترین زمان و ساعت آن شده است که بهتر است رعایت شود.
نکات تغذیه ای پیش از بارداری
بهتر است دست کم از 40 روز پیش از بارداری این نکات رعایت شود:
- مصرف غذای حلال و پاک
- خوردن عسل و خرما و زیتون
- خوردن سیب و انجیر و انگور و انار
- خوردن نخود و گوشت گوسفندی تازه
- خوردن بادام
- خوردن کاسنی یا عرق کاسنی
خوراک روح
- ذکر صلوات
- تلاوت قران به ویژه سوره محمد
- توجه به معنویات و انجام واجبات و ترک محرمات
مراقبت های بارداری در طب اسلامی و طب سنتی
- در کل دوران بارداری باید از ابتلا به یبوست پیشگیری کنید. اگر یبوست شدید باید خیلی سریع برای درمان اقدام کنید که بهترین آن خوردن ملین ها از جمله شیرخشت است.
- فعالیت های ورزشی سبک و روزانه داشته باشید. مانند پیاده روی آرام روی سطح صاف.
- از انجام حرکات تند و سریع، همراه با پرش یا فشار بر کمر و گرده و شکم به شدت پرهیز کنید.
- مراقب باشید زمین نخورید یا ضربه ای به شما وارد نشود.
- به هیچ عنوان پرخوری نکنید. این تصور غلط که حالا شما دونفر هستید و باید به اندازه دونفر غذا بخورید را از ذهنتان دور بریزید.
- از عصبانیت و خشمگین شدن دوری کنید. از غم و اندوه دوری کنید.به ویژه در ماه نخست بارداری خشم و غم تاثیر جدی بر جنین دارد و حتی ممکن است موجب سقط جنین شود. احساسات شدید روحی موجب تکان خوردن جنین می شود و این تکان خوردن در هته ها و ماه نخست بارداری بسیار مضر و خطرناک است.
- شکم و پهلو را همیشه با یک پارچه نخی و نرم بپوشانید. به ویژه اگر دوره حاملگی شما در زمستان و روزهای سرد است.
- غذاهای سبک مانند آش و سوپ و شوربا میل کنید. از نان برشته استفاده کنید. از خوردن خوراکی ها و غذاهای تند یا تلخ جدا خودداری کنید.
- روغن مالی شکم و پهلوها و حتی گردن وپاها و کل بدن با روغن هایی مانند: روغن بادام شیرین، روغن زیتون، روغن بنفشه یا روغن کنجد. این کار هم به رشد بهتر جنین کمک می کند، هم ردهای عضلانی و استخوانی مادر را کاهش می دهد و هم باعث کاهش ترک خوردگی پوست شکم، پهلوها و ران ها می شود.
- خواب و استراحت مادر باردار باید نسبت به روزهای عادی کمی بیشتر باشد.
- تعداد وعده های غذایی را بیشتر کرده و حجم آن را کاهش دهد. مثلا 5 یا 6 وعده غذایی در روز بخورد اما به مقدار کم.
- از غذاهای زودهضم استفاده کند. مانند گوشت جوجه محلی، گوشت بره و گوسفند جوان و تازه.
- مصرف به اندازه گلاب، خاکشیر، سبزیجات و میوه های تازه، تمبرهندی، انجیر، کاهو، آلو، ترنجبین و... به منظور بهبود مزاج و پیشگیری از یبوست.
پرهیزات در بارداری
برخی کارها هست که در بارداری باید آنها را کاهش داده یا متوقف کنید. در ادامه تعدادی از این پرهیزان را نام می بریم.
- پرهیز از دویدن و گریدن
- پرهیز از بلندکردن اجسام سنگین
- پرهیز از کشیدن بدن
- پرهیز از فریاد زدن یا صحبت کردن با صدای بلند.
- دوری از انجام فعالیت های سنگین و خسته کننده.
- مراقبت از بدن و به ویژه شکم در برابر ضربات سنگین و تنهای فیزیکی
- دوری از عصبانیت، غم، ترس و وحشت و حتی شادی های افراطی
- پرهیز از رابطه جنسی زیاد و سنگین با فاصله کم
- پرهیز از حمام کردن های طولانی
- پرهیز از چرب کردن بیش از حد پوست سر
- مراقبت در برابر بیماری های ویروسی و عفونی مانند زکام و سرماخوردگی
- پرهیز از مصرف مواد مسهل یا قاعده آور یا تهوع آور (مگر با دستور و تحت نظر پزشک)
- مراقبت از قسمت میانی بدن در مقابل سرما و برودن( قفسه سینه، شکم و کمر و پهلوها)
- پرهیز از مصرف غذاهای تند و تلخ یا بوییدن عطر ها و موادی با بوهای تند و غلیظ
- پرهیز از نوشیدن آب یا نوشیدنی های خیلی سرد. همچنین پرهیز از نوشیدن آب و نوشیدنی های خیلی گرم مانند چای و دمنوش ها.
- پرهیز از زیاده روی در مصرف غذاهای با طبع گرم یا سرد.
- عدم مصرف سرکهعدم مصرف سیاهدانه
- عدم مصرف مواد مدر و مسهل
- پرهیز از مصرف مواد و حبوبات نفاخ
- پرهیز از پرخوری
- پرهیز از گوش دادن موسیقی های تند و خشن و تماشا کردن صحنه های زشت و فیلم های نامناسب و تحریک کننده.
مراقبت های بارداری معنوی و اسلامی
در روایات آمده است که فرزند صالح گلی است و از گلهای بهشت. " الولد الصالح ریحان من ریاحین الجنه "
برای داشتن فرزندی صالح، لازم است پیش از بارداری، حین بارداری وپس از زایمان نسبت به معنویات، رعایت واجبات و ترک محرمات و... توجه ویژه ای شود. برخی دستورات و توصیه ها برای این ایام آمده است که در ادامه نگاه مختصری بر آنها خواهیم داشت.این توصیه ها به صورت ماه به ماه خواهد بود.
مراقبت های باردری معنوی ماه اول
- قرائت سوره یس و صافات در هر پنجشنبه و جمعه و بعد فوت کردن به شکم.
- خوردن سیب شیرین هر صبح.
- خوردن انار در روزهای جمعه. ناشتا و قبل از صبحانه.
- خوردن تربت سیدالشهدا (ع) بعد از نماز صبح.
- خواندن اول وقت نمازهای روزانه.
- گفتن اذان واقامه پیش از نماز و دست بر شکم نهادن.
مراقبت های باردری معنوی ماه دوم
- قرائت سوره تبارکالذی هر پنجشنبه و جمعه.
- 140 صلوات در پنجشنبه و 100 صلوات همراه با وعجل فرجهم در جمعه.
- خواندن اللهم صل علی محمد و عجّل فرجهم و اهلک عدوهم و العن اعدائهم من الجن و الانس من الاولین و الاخرین و دست بر شکم نهادن.
- خوردن سیب شیرین و گوشت گوسفندی تازه.
مراقبت های باردری معنوی ماه سوم
- قرائت سوره آل عمران هر پنجشنبه و جمعه و 140 صلوات همراه با عجّل فرجهم
- پیش از هر نماز خواندن اللهم صل علی محمد و عجّل فرجهم و اهلک عدوهم و العن اعدائهم من الجن و الانس من الاولین و الاخرین و دست بر شکم نهادن.
- خوردن عسل در صبح.
- خوردن گوشت و شیر بدون چربی.
مراقبت های باردری معنوی ماه چهارم
- قرائت سوره هل اتی هر پنجشنبه و جمعه.
- خواندن سوره قدر در نمازها حداقل در یک رکعت.
- قرائت سوره قدر و کوثر بعد از هر نماز و دست بر شکم نهادن.
- خواندن اللهم صل علی محمد و عجّل فرجهم و اهلک عدوهم و العن اعدائهم من الجن و الانس من الاولین و الاخرین بعد از هر نماز و دست بر شکم نهادن و سپس گفتن ربنا هب لنا من ازواجنا و ذریاتنا للمتقین اماما.
- گفتن روزانه 7 مرتبه استغفرالله ربی و اتوب علیه و اله و سلم.
- روزانه 140 صلوات.خوردن سیب شیرین و عسل و انار.
- در صورت امکان خواندن نمازشب.
مراقبت های باردری معنوی ماه پنجم
روزهای پنجشنبه و جمعه سوره انا فتحنا تلاوت شود ، در یک نماز سوره اذا جاء نصرالله خوانده شود و بعد از نماز دست را روی تربت کشیده بر شکم بمالید ، هر روز صبح مقداری خرما تناول شود ، هر شب زیتون با سیب شیرین و خرما میل شود . از اول ماه پنجم هر چه ممکن است دست بر روی شکم نهاده اذان و اقامه در وقت نماز بگوید .
مراقبت های باردری معنوی ماه ششم
- قرائت سوره واقعه هر پنجشنبه و جمعه.
- قرائت سوره والتین در یکی از نمازهای مغرب یا عشا.
- دست بر تربت مهر کشیدن و بر شکم نهادن بعد از هر نماز.
- خوردن انجیر و زیتون بعد از صبحانه.
- خوردن دم کرده نعنا یا اسطوخودوس به مقدار کم.
مراقبت های باردری معنوی ماه هفتم
- قرائت سوره نحل هر دوشنبه.
- خواندن اول وقت نماز همراه با اذان و اقامه و توجه قلبی.
- قرائت سوره یس و تبارک هر پنجشنبه و جمعه.
- خواندن سوره قدر در نمازهای یومیه.
- 140 صلوات روزانه.
- خوردن خربزه بعد از غذا.
مراقبت های باردری معنوی ماه هشتم و نهم
- قرائت سوره قدر هر شنبه 10 مرتبه.
- قرائت سوره والتین هر یکشنبه 2 مرتبه.
- قرائت سوره یس هر دوشنبه.
- قرائت سوره فرقان هر سه شنبه.
- قرائت سوره هل اتی هر چهارشنبه.
- قرائت سوره محمد هر پنجشنبه.
- قرائت سوره صافات هر جمعه.
تدابیری برای رفع برخی مشکلات شایع بارداری
اگر نفخ و ورم معده و سیستم گوارشی دارید: غذا با حجم کم و دردفعات بیشتر بخورید، فعالیت داشته باشید، از آسیاب شده زیره و هل به مقدار مساوی بعد از غذا به اندازه یک قاشق چایخوری میل کنید. عرق نعنا به مقدار کم بنوشید. از خوردن حبوبات پرهیز کنید.
اگر ورم پا یا پشت پا دارید: ماساژ روغن گل سرخ و سرکه در شبها انجام دهید، در آب گرم نمک و سرکه و فوفل و صبر و صندل بریزید و پاها را در آن نهاده و ماساژ دهید. از جوشانده تاجریزی برای شستن و ماساژ پا استفاده کنید. ورم پا به مقدار کم طبیعی است و اغلب در بارداری دختر دیده می شود.
نکاتی که باید بعد از زایمان رعایت کنید
- به محض به دنیا آمدن نوزاد، مادر باید خود را بپوشاند. شکم و پهلوها و کمر، پاها و دستها باید کاملا پوشانده شود تا از نفوذ سرما به استخوانهای مادر پیشگیری شود.
- مادر با ماساژ شکم و سایر اقدامات مقتضی تلاش کند که خون کافی را دفع کند تا رحم و شکم کاملا پاک شود.
- از غذاهای مفید و مناسب طبع و مزاج خود استفاده کند. غذاهای سنگین و دیرهضم و نفاخ نخورد. تعادل بین خوردن گرمیجات و سردیجات را رعایت کند.
- خونریزی بعد از زایمان ابتدا با درد همراه است اما به مرور درد آن کاهش یافته و قطع می شود. معمولا خونریزی نباید بیش از 20 روز طول بکشد. اگر بیش از 20 روز طول کشید و همچنان با شدت همراه بود یا درد آن کاهش نیافته بود، مادر باید نسبت به پاکسازی خود اقدام کند چرا که این امر غیر طبیعی است.
