لوتوس با نام علمی Nelumbonaceae گیاهی است که اغلب در جنوب شرقی آسیا رشد می کند و از ریشه و دانه آن استفاده خوراکی و درمانی صورت می گیرد.

دانه لوتوس را می توان به صورت خام، پخته یا سرخ کرده مصرف کرد. استفاده دارویی و غذایی از اجزای لوتوس در چین خیلی رواج دارد. از دانه و ریشه آن و همچنین گلبرگ های آن (به صورت دمنوش) استفاده می شود.

دانه لوتوس حاوی مواد مغذی فراوانی است که خواهیم گفت.

لوتوس یا نیلوفر ابی در مرداب ها و باتلاق ها و دریاچه ها و رودخانه ها رشد می کند و ریشه ان معمولا در جای کم اکسیژن مستقر می شود. به همین دلیل روی آن سوراخ های بیضی شکل بزرگ وجود دارد که به منظرو جذب هرچه بهتر اکسیژن ایجاد شده است. این عمل باعث می شود که گل روی آب شناور بماند.

ریشه لوتوس در قسمت خارجی زرد یا قهوه ای است و از درون گوشته ای ترد و سفیدرنگ دارد.

لوتوس بومی هند است و به مرور و حدودا از 2000 سال پیش، وارد سایر کشورها از جمله چین و ژاپن و مصر شده است. در این کشور ها از ریشه، ساقه، برگ و دانه های لوتوس در تهیه غذاها استفاده می شود که به صورت آب پز، بخار پز، خام یا سرخ شده قابل استفاده است.

استفاده از اجزای مختلف لوتوس در خوراک خلاصه نمی شود و از آن بهره های دارویی و درمانی زیادی برده اند. چینی ها معتقدند که استفاده از لوتوس گردش چی را افزایش می دهد و از گرفتگی قفسه سینه جلوگیری می کند.

درمان گرمازدگی
ضد التهاب بودن
قابض بودن
تقویت کلیه
تقویت طحال
تقویت قلب و مغز
درمان اسهال
درمان بی خوابی
تقویت کلیه
و...

از جمله خواص لوتوس است که مورد توجه متخصصان طب سنتی در چین و سایر کشورها قرار گرفته است. در این مقاله خواص دانه لوتوس و خواص ریشه لوتوس که پر استفاده ترین بخش های لوتوس هستند را مورد بررسی قرار داده ایم.

مواد مغذی موجود در دانه لوتوس

مواد معدنی و ویتامین های زیادی در داه لوتوس وجود دارد که برخی از آنها به این شرح اند:

کربوهیدرات، کلسیم، کربن، فیبر گیاهی، منیزیم، منگنز، نیاسین، پانوتیک اسید، فسفر، پروتئین، پتاسیم،پرییدوکسین، ریبوفلاوین، سدیم، چیامین و...

خواص دانه لوتوس در طب سنتی

کنترل دیابت: دانه لوتوس کم کالری و پر فیبر است. به همین دلیل موجب پایین آوردن قند خون می شود. از این رو مبتلایان به دیابت اگر بتوانند دست کم هفته ای یک بار دانه لوتوس بخورند، می توانند به خوبی قند خون خود را کنترل کنند.
درمان بی خوابی: مشاهدات نشان داده که مصرف دانه لوتوس، بی نظمی های خواب و بد خوابی را تا حد زیادی کاهش می دهد. همچنین دانه لوتوس آرامبخش است و با کاهش اضزراب و استرس، موجب بهبود کیفیت خواب می شود.
بهبود گوارش: فیبر موجود در دانه های لوتوس، موجب تقویت معده و بهبود گوارش می شود و در درمان اسهال، سوء هاضمه و استفراغ موثر است.
ضد پیری: دانه های لوتوس مانند یک کردم فوق العاده ضدپیری عمل می کنند و کلاژن سازی پوست را به شدت تقویت می کنند. همچنین کمبود پروتپین پوست را جبران کرده و روند پیری را به تاخیر می اندازند. مصرف دانه لوتوس باعث ساخت سلول های جوان و تازه می شود و پوست را شاداب می کند.
سلامت دهان و دندان: با اضافه کردن دانه لوتوس به رژیم غذایی، خونریزی لثه که بسیار شایع است، درمان می شود. در واقع دانه لوتوس ضعف لثه را برطرف می کند لثه در برابر عواملی مانند سایش مسواک و... خونریزی نمی کند. دردها و زخم های دهان و زبان نیز با مصرف دانه لوتوس بهبود میابند.
انرژی زا: دانه لوتوس را با نوشیذنی های انرزی زا جایگزین کنید. دانه های لوتوس پس از فراوری و شیرین شدن، به یک نوشیدنی مقوی و مغی برای تامین انرزی بدن تبدیل می شوند. این نوشیدنی سرشار از پتاسیم، منیزیم، فسفر و پروتئین است و تاثیر فوری در افزایش توان بدن دارد.
اشتها آور: تعداد مادرانی که ای بی اشتهایی فرزندان خود رنج می برند، کم نیستند! یک پیشنهاد خوب برای این دسته از مادران، اضافه کردن دانه لوتوس به رژیم غذایی فرزندانشان است. این کار باعث درمان کم اشتهایی در کودکان می شود. همچنین دانه لوتوس در تعدیل اشتها و میل به خوردن سالمندان موثر است.
کنترل فشار خون: افرادی که دچار نوسانات فشار خون هستند، می توانند از دانه لوتوس برای بهبود این وضع کمک بگیرند. آلکالوئیدهای ضد اسپاسم و ایزوینینین موجود در این دانه ها باعث تقویت عروق خونی و کاهش فشار خون می شود.
قلب و عروق: همانطور که پیش از این گفتیم دانه لوتوس سدیم، منیزیم و منگنز بالایی دارد و این مواد به تقویت قلب و کاهش مشکلات قلب و عروق کمک می کنند. مصرف به اندازه دانه لوتوس و تحت نظر پزشک، برای مبتلایان به بیماری های قلبی مفید است.
ضد التهاب و عفونت: خاصیت آنتی اکسیدانی دانه لوتوس باعث شده که نقش موثری در کاهش التهابات و عفونت ها داشته باشد و سرعت بهبود زخم و جراحات را بالا ببرد. دانه لوتوس همچنین برای جلوگیری از عفنت زخم ها و محل گزش حشراتو... مفید است.

خواص ریشه لوتوس در طب سنتی

درخشش پوست: ریشه لوتوس میزان ویتامین C بالایی دارد و این ویتامین یکی از ضروری ترین و موثرترین ویتامین ها برای سلامت و زیبایی پوست است. از این طریق، کلاژن سازی پوست تقوت می شود و اکسیژن رسانی با همه لایه های پوست به خوبی صورت می گیرد. به این ترتیب روند پیری کند ی شود لکه های تیره و جوش ها از بین می رود و در مجموع موجب داشتن پوستی سالم، زیبا و شفاف خواهد شد.
سلامت مغز: ریشه لوتوس سرشار از مس است. مس موجب بهبود عملکرد مغز و تقویت حافظه و پیشگیری از کند شدن ذهن و الزایمر می شود. همچنین ریشه لوتوس باعث بهبود استخوان سازی و افزایش سطح انرزی بدن می شود. پلی فنیکی موجو در ریشه لوتوس، باعث بهبود عملکرد سیستم عصبی می شود.
انرژی زا: ریشه لوتوس با تامین آهن مورد نیاز بدن، موجب تامین انرزی و رفع خستگی و کسالت می شود. برخی افراد حتی پس از خواب طولانی در شب، دچار کسالت صبحگاهی هستند. این امر اغلب به دلیل وجود برخی کمبودها در بدن ایجاد می شود که آهن مهمترین آن است. تامین آهن بدن، موجب بهبود اکسیژن رسانی به اندام ها و بافت های بدن می شود و همچنین هضم و جذب پروتئین را بهبود می دهد. به همین دلیل با مصرف ریشه لوتوس، فرد احساس بازیابی قوا را خواهد داشت.
کاهش وزن: فیبر بالای موجود در ریشه لوتوس، گوارش را بهبود می بخشد و از تجمع مدفوع در روده ها و یبوست جلوگیری می کند. بهبود هضم موجب جذب مواد ضروری و دفع مواد زاید در زمان کوتاه می شود و از انباشت خلط ها در بدن و بروز چاقی و اضافه وزن جلوگیری می کند. ریشه لوتوس سیرکننده است و تا مدت زیادی احساس سیری را در شما نگه می دارد.
قلب و عروق: ریشه لوتوس موجب تقویت قلب و عروق می شود و کلسترول خون را نیز کاهش می دهد. پتاسیم بالایی دارد که ریتم تپش قلب را تنظیم می کند و خطر ابتلا به بیماری های قلبی و سکته را کاهش می دهد. ریشه لوتوس همچنین منیزیم و کلسیم قابل قبولی دارد که فشار خون را تنظیم کرده و از انسداد و تنگ شدن عروق جلوگیری می کند. در مجموع ریشه لوتوس به سلامت قلب و کیفیت کارکرد آن کمک کرده و می افزاید.
تقویت سیستم ایمنی: همانطور که پیش از این گفتیم ریشه لوتوس ویتامین C بالایی دارد. ویتامین C یک انتی اکسیدان قوی است از سلولها حمایت می کند و اجازه وردو عوامل بیماری زا به سلول ها را نمی دهد. این کار سیستم ایمنی را تقویت کرده و از ابتلا به بیماری های عفونی و میکروبی جلوگیری می کند.

مقایسه ریشه لوتوس با ریشه باباآدم

ریشه لوتوس، و ریشه باباآدم از جهاتی به هم شبیه هستند و می‌توان از آنها به روشهای مختلف؛ در تهیه غذاها، آشها و سوپ ها و به صورت پخته یا سرخ کرده و... استفاده کرد.

ریشه لوتوس و بابا ادم هر د کالری پایینی دارند و منابع خوبی از فیبر هستند که در بهبود گوارش و هضم و دفع و... موثر است. اما مواد معدنی و دیتامین های آنها تا حدی با هم تفاوت دارد.

عوارض و مضرات لوتوس

لوتوس و دانه و ریشه آن و گلبرگ های آن نیز مانند سایر مواد خوراکی در اثر زیاده روی و مصرف نادرست، ایجاد عوارض می کند. اگرچه در بسیاری از کشورها از لوتوس و اجزای آن برای تهیه غذا استفاده می شود اما این موضوع نمی تواند احتمال بروز عوارض توسط آن را از بین ببرد.

اغلب عوارض لوتوس مربوط به استفاده دارویی از آن است. استفاده خودسرانه و بدون مشورت با متخصص به هیچ عنوان توصیه نمی شود.

از آنجایی که لوتوس باعث پایین اوردن قند خون می شود، احتمالا با داروهای دیابتی تداخل داشته باشد و موجب افت قند خون شود. بنابر این افراد دیابتی باید مسئله تداخل دارویی را با پزشک خود بررسی کنند. همچنین افراد عادی نیز با مصرف خارج از اندازه لوتوس دچار افت قند خون می شوند.

افرادی که عمل جراحیدر پیش دارند یا به تازگی جراحی کرده اند، باید از دوهفته قبل تا دوهفته بعد از جراحی از مصرف لوتوس اجتناب کنند چرا که احتمال بروز علائم هیپوگلیسمی وجود دارد.

مصرف ریشه و دانه لوتوس به زنان باردار و مادران شیرده توصیه نمی شود چرا که هنوز تحقیقات کاملی مبنی بر تاثیر لوتوس بر دوران بارداری و شیردهی انجام نشده است.