ریحان مقدس (نام علمی: Ocimum tenuiflorum) یک گونه از تیره نعناعیان است.
گیاهی که ما آن را به نام ریحان ( Ocimum ) می شناسیم در حقیقت از گیاهان و بوته های متنوعی تشکیل شده است و در میان آن ها می توان چند نوع ریحان از جمله ریحان مقدس پیدا کرد. ریحان مقدس یا Ocimum sanctum or Ocimum tenuiflorum گونه ای چند ساله است که بیشتر جهت مصرف دارویی یا تزیین پرورش داده می شود.
از طرف دیگر ریحان معمولی یا ریحان شیرین که نام آن Ocimum basilicum است به عنوان گیاهی یک ساله در محیط باز یا در گلدان و ظرف های نگه دارنده در محیط بسته پرورش داده می شود.
مهم ترین تفاوت این دو اندازه گیاه است. ریحان مقدس به نسبت ریحان معمولی بزرگ تر است و ممکن است تا 60 الی 100 سانتی متر قد بکشد. این در حالی است که ارتفاع ریحان معمولی ممکن است به سختی از 25 سانتی متر عبور کند. البته هر دو گیاه مانند تمام گیاهان گروه نعناعیان به شدت آفتاب دوست هستند و خاکی خنثی با اسیدیته 6.5 تا 7.5 را دوست دارند.
ریحان مقدس چندین بار در طول سال گل دهی کرده و گل هایی به رنگ سفید تا کرمی و صورتی ایجاد می کند و برگ های آن نرم و بیضوی شکل هستند که به رنگ سبز تا بنفش دیده می شوند. ولی ریحان معمولی تنها در تابستان گل های سفید تولید می کند، برگ های آن معطر هستند و برگ هایی سبز تا قرمز دارد.
طبع ریحان مقدس چیست؟
چنانچه در رابطه با طبع ریحان مقدس سوالاتی نظیر: طبع ریحان مقدس چیست؟ و یا، طبع ریحان مقدس گرم است یا سرد؟ و یا حتی، طبع ریحان مقدس تر است یا خشک؟ سوالاتی برای شما پیش آمده است، خوب است بدانید که طبع ریحان مقدس گرم و خشک است.
بنابراین ریحان مقدس برای سرد مزاجان مناسب بوده و توصیه می شود گرم مزاجان در مصرف آن دقت نموده و حتما آن را با مصلحاتش مصرف کنند.
خواص بی نظیر ریحان مقدس
کمک به تنظیم انعقاد خون
ریحان مقدس حاوی مقدار زیادی ویتامین K است و میتواند برای سلامت و محافظت از جان کودک و مادر در دوران بارداری مفید باشد. به اعتقاد برخی از پژوهشگران، ریحان مقدس از احتمال خونریزی شدید پیشگیری می‌کند، زیرا میتواند به انعقاد خون کمک کند.
با این‌که ایجاد لخته‌های خونی در دوران بارداری آن‌چنان شایع نیست، ولی دست‌کم با مصرف ریحان مقدس می‌توانید از بروز این اتفاق نیز پیشگیری کنید. کمک به انعقاد خون یکی از ۲۳ بهترین فایده فلفل دلمه‌ای سبز برای سلامتی، پوست و مو نیز هست.
تقویت دستگاه ایمنی بدن
تقویت دستگاه ایمنی بدن مادر در طول دوران بارداری یکی از مهمترین نکاتی است که باید در این دوران مورد توجه قرار بگیرد. زیرا این مسئله میتواند از بروز بسیاری از عفونت‌ها پیشگیری کند. برخی از ویتامین‌ها نظیر ویتامین A، ویتامین C، ریبوفلاوین، نیاسین و غیره می‌توانند از بروز عفونت به خوبی پیشگیری کنند.
علاوه بر این ویتامین‌ها، مواد معدنی موجود در ریحان مقدس از قبیل روی (زینک)، فسفر، منیزیوم، مس، و غیره نیز می‌توانند از سلامتی مادر در دوران بارداری محافظت کنند. هم‌چنین، گوجی بری میتواند دستگاه ایمنی بدن را نیز تقویت کند؛ یعنی تقویت دستگاه ایمنی بدن یکی از ۱۵ خاصیت گوجی بری برای لاغری و سلامتی به شمار می‌رود.
پیشگیری از کم خونی
آهن ماده‌ی مغذی مهمی است که میتواند به تولید هموگلوبین و در نتیجه، افزایش گلبول‌های قرمز خون کمک کند؛ این خاصیت آهن برای دوران باردار از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. به علاوه، آهن به کاهش خطر ابتلا به کم خونی کمک می‌کند؛ به این ترتیب، میتواند انرژی زنان باردار را افزایش دهد و از خستگی مفرط آنها جلوگیری کند.
زنان باردار در طول دوران بارداری‌شان در معرض خطر ابتلا به کم خونی هستند و در این دوران، بیش از گذشته، به انرژی نیاز دارند. زنان باردار علاوه بر استفاده از ریحان مقدس، باید ۱۵ میوه خون‌ساز که معجزه می‌کنند را در برنامه‌ی غذایی‌شان قرار دهند.
کمک به تشکیل استخوان در جنین
منگنز موجود در ریحان مقدس به تشکیل استخوان‌ها و غضروف‌های کودک در شکم مادر کمک می‌کند. به ویژه، این ماده برای کاهش استرس اکسیداتیو بسیار مفید است؛ استرس اکسیداتیو میتواند باعث آسیب سلولی در بدن مادر شود. در این خصوص، زنان باردار باید به ۱۰ فایده باور نکردنی کلسیم برای سلامتی نیز توجه ویژه داشته باشند.
کمک به رشد و تکامل سالم جنین
رشد و تکامل سالم جنین در شکم مادر نیازمند ویتامین A نیز هست؛ ریحان مقدس سرشار از ویتامین A است. از جمله دیگر فواید این ویتامین می‌توان به تاثیر آن در رشد و تکامل قلب، چشم‌ها، ریه‌ها، و دستگاه عصبی کودک نیز اشاره کرد.
کمک به تامین مناسب خون
ریحان مقدس غنی از اسید فولیک است؛ اسید فولیک برای تامین خون مادر و کودک در طول دوران بارداری از اهمیت برخوردار است. این ماده باعث افزایش خون‌رسانی و هم‌چنین، پیشگیری از بروز ناهنجاری‌های رشدی در جنین میشود.
پاکسازی دستگاه‌های داخلی بدن
دستگاه‌های داخل بدن همواره مواد زائد تولید می‌کنند؛ این مواد زائد باید از دستگاه‌های بدن پاکسازی شوند؛ اهمیت این مسئله در دوران بارداری برای حفظ سلامت مادر و کودک افزایش می‌یابد. ریحان مقدس حاوی مقدار زیادی آنتی‌اکسیدان است؛ از این رو، باید آن را در رژیم غذایی‌تان قرار دهید تا دستگاه‌های داخلی بدن‌تان را از مواد زائد پاکسازی کنید.
مضرات و منع مصرف های ریحان مقدس
ریحان مقدس گیاهی سالم و بدون ضرر برای افراد مختلف است؛ اما باید توجه داشته باشید که زیاده روی در مصرف هر گیاه دارویی میتواند عوارضی را به دنبال داشته باشد.
این در حالی است که، با مصرف به اندازه ی این گیاهان، نه تنها عوارضی پیش نخواهد آمد، بلکه برای شما مفید واقع خواهند شد؛ اما چنانچه در مصرف هر نوع گیاه دارویی زیاده روی کنید، امکان دارد تمامی مزایای آن، به معایب تبدیل شود.
بنابراین، مضراتی که در ادامه برای گیاه ریحان مقدس بیان خواهیم کرد، به دلیل مصرف بیش از اندازه ی این گیاه دارویی، و یا به دلیل حساسیت برخی افراد به گیاه ریحان مقدس خواهد بود. این عوارض و ممنوعیت ها شامل موارد زیر میشوند:
- ایجاد برخی مشکلات جسمی: در صورت مصرف بیش از اندازه‌ی ریحان مقدس، اوژنول موجود در این گیاه میتواند برای سلامتی مادر و کودک خطرناک باشد. مقدار زیاد این ماده در بدن میتواند باعث افزایش سرعت ضربان قلب، سوزش دهان و گلو، تنگی نفس، تشنج، سرگیجه، مشاهده‌ی خون در ادرار، و حتی کما شود.
- ایجاد اثرات هیپوگلیسمیک: مصرف بیش از اندازه‌ی ریحان مقدس میتواند برای زنان باردار مضر باشد و باعث ایجاد اثرات هیپوگلیسمیک شود. این اثرات می‌توانند به کاهش سطوح قند خون، و در نتیجه، بروز ناراحتی، لرزش، رعشه، و سرگیجه شود.
- انقباضات رحم: بر اساس نتایج برخی مطالعات، ریحان مقدس باعث سرعت بخشیدن به انقباضات رحمی میشود؛ ولی نتایج این مطالعات هنوز آن‌چنان قطعی نیستند. البته، برخی از پزشکان به طور کلی مصرف داروهای گیاهی را در دوران بارداری و شیردهی توصیه نمی‌کنند. برای کسب اطلاعات بیشتر مقاله‌ی ۱۲ مهمترین علت درد شکم در دوران بارداری را مطالعه بفرمایید.
- دارای اثر رقیق کنندگی خون: ریحان مقدس دارای خواص رقیق کنندگی خون است؛ بنابراین، زنان بارداری که دچار مشکلات انعقاد خون هستند نباید از این گیاه دارویی استفاده کنند، زیرا ممکن است باعث طولانی شدن مدت زمان خونریزی شود.
- خانم های باردار: بر اساس جزییاتی که در این مقاله درباره‌ی خواص مصرف ریحان مقدس در دوران بارداری، و هم‌چنین هشدارهای مربوط به مصرف این گیاه دارویی مطالعه کرده‌اید، اکنون می‌دانید که ریحان مقدس گیاه دارویی پر خاصیتی است. ولی برای اطمینان از بهره‌مند کامل از فواید ریحان مقدس برای سلامتی، زنان باردار پیش از اقدام به مصرف این گیاه دارویی باید با پزشک متخصص مشورت کنند، و در صورت موافقت پزشک، و فقط به اندازه‌ی توصیه شده از ریحان مقدس استفاده کنند. به علاوه، زنان باردار باید قبل از مصرف هر نوع سبزی، آن را به خوبی شستشو کنند؛ زیرا سبزی‌ها ممکن است حامل باکتری‌ها و انگل‌های خطرناکی باشند که می‌توانند باعث بروز عفونت و بیماری شوند. یک بار دیگر نیز متذکر می‌شویم، پیش از مصرف داروهای گیاهی در دوران بارداری، حتما با پزشک مشورت کنید.
مصلحات ریحان مقدس
با توجه به طبع گرم ریحان مقدس، توصیه میشود که گرم مزاجان آن را با مصلحاتش که شامل عرق خیار و عرق برگ بید میشود مصرف کنند تا طبع و مزاج برگ ریحان اصلاح شود.
