کویی خورش، کویی تره یا کدو فسنجان یکی از غذاهای شمالی است که اصالت آن متعلق به استان گیلان است و مانند دیگر غذاهای این استان بسیار خوشمزه و مقوی است. کویی در گویش محلی به معنی کدو حلوایی است.
این غذا از نظر شباهت به طعم و مزه شبیه به فسنجان است و جز غذاهای قدیمی گیلانی به حساب می آید و شاید کم کم به فراموشی سپرده می شود؛ ولی شما می توانید به راحتی و با حداکثر مواد در منزل این غذای سنتی ایرانی را تهیه کنید. رسپی متفاوتی در تهیه این غذا وجود دارد بعضی آن را شور یا شیرین تهیه می کنند. ما در این مقاله از طب شناس بهترین و نزدیک ترین رسپی به ورژن اصلی را آموزش داده‌ایم.
در این مقاله از طب شناس ابتدا با طبع کویی خورش آشنا شده و سپس به طرز تهیه و خواص آن خواهیم پرداخت. پس از آن نیز مضرات کویی خورش و نیز مصلحات این غذا را معرفی خواهیم کرد.
طبع کویی خورش
چنانچه در رابطه با طبع کویی خورش سوالاتی نظیر: طبع کویی خورش چیست؟ و یا، طبع کویی خورش گرم است یا سرد؟ و یا حتی، طبع کویی خورش تر است یا خشک؟ سوالاتی برای شما پیش آمده است، خوب است بدانید که طبع کویی خورش سرد است.
بنابراین کویی خورش برای گرم مزاجان مناسب بوده و توصیه می شود سرد مزاجان در مصرف آن دقت نموده و حتما آن را با مصلحاتش مصرف کنند.
طرز تهیه و خواص بی نظیر کویی خورش
پیش از بررسی خواص فوق العاده ی کویی خورش، با طرز تهیه ی این غذای خوشمزه آشنا شوید:
مواد لازم:
گردو: ۳۰۰ گرم
پیاز: ۱ عدد
کدو حلوایی: ۱ عدد متوسط
رب انار ترش: ۱.۵ قاشق غذا خوری
نعنا یا خالیواش: ۳ قاشق غذا خوری
گلپر: ۱ قاشق غذا خوری
شکر: ۲ تا ۳ قاشق غذا خوری
نمک و فلفل سیاه: به مقدار لازم
- آماده سازی گردو: برای اینکه گردوها بیشتر روغن انداخته و خورش خوشمزه شود، ابتدا قبل از آسیاب کردن آنها را پوست گرفته و داخل تابه ریخته و کمی تفت دهید تا عطر گردو بلند شود؛ سپس داخل آسیاب یا غذاساز ریخته و گردوها را پودر کنید.
- پخت کدو حلوایی: کدو حلوایی را خوب شسته و به روش مورد نظر آن را بپزید. می‌توانید داخل آب بریزید تا پخته و نرم شوند یا می‌توانید بخارپز کنید. بدین صورت که داخل قابلمه کمی آب ریخته و یک سبد داخل آن قرار دهید، به طوری که آب با سبد برخورد نداشته باشد، کدو ها را داخل سبد گذاشته و درب قابلمه را بگذارید تا کدو ها پخته و نرم شوند.
- تفت دادن پیاز: در ادامه پیاز را پوست گرفته و نگینی ریز خرد کنید و داخل قابلمه کمی تفت دهید تا سبک شود. سپس گردوی خرد شده را افزوده و با روغن و پیاز خوب سرخ کنید تا بوی خامی گردو از بین برود.
- پخت کویی تره: در ادامه رب انار را نیز اضافه کنید و ۳ پیمانه آب روی مواد بریزید و اجازه دهید کویی تره به مدت ۳ ساعت با حرارت ملایم پخته و گردوها روغن بیندازد. در ادامه بعد از پخت کدو حلوایی پوست آن را جدا کرده و له یا پوره کنید.
- افزودن کدو حلوایی: بعد از گذشت ۳ ساعت کدو حلوایی پوره شده را اضافه کنید و بگذارید کویی تره به مدت ۱ ساعت دیگر نیز بپزد و در انتها نمک، گلپر، نعنا یا خالیواش و شکر را اضافه کنید و اجازه دهید به مدت ۱۵ دقیقه مواد جوشیده و غلیظ شود؛ سپس به همراه پلو میل کنید.
حال که با طرز تهیه ی کویی خورش آشنا شدید، در ادامه، ابتدا برخی از خواص کدو حلوایی موجود در این غذای محبوب را بیان کرده و سپس به بررسی خواص سایر مواد به کار رفته در این غذا خواهیم پرداخت:
کویی خورش و ویتامین C
کدو حلوایی موجود در کویی خورش سرشار از ویتامین C است. ویتامین سی یک ماده مغذی محلول در آب است که جهت عملکرد سیستم ایمنی، سنتز کلاژن، ترمیم زخم و ترمیم بافت مورد نیاز می‌باشد. هر دو ویتامین A و C به عنوان آنتی اکسیدان‌های قوی در بدن شما عمل می‌کنند. همچنین از سلول‌های بدن در برابر آسیب ناشی از مولکول‌های ناپایدار، به نام رادیکال‌های آزاد، محافظت خواهند کرد.
کویی خورش و ویتامین E
ویتامین E یک آنتی اکسیدان دیگر در کدو حلوایی موجود در این غذا است که به محافظت در برابر آسیب رادیکال‌های آزاد کمک می کند. همچنین خطر ابتلا به بیماری‌های مرتبط با سن، مانند بیماری آلزایمر، را کاهش می‌دهد.
کویی خورش و ویتامین B
کدو حلوایی موجود در کویی خورش سرشار از ویتامین B، شامل فولات و B6، است که بدن شما برای انرژی و تشکیل گلبول‌های قرمز به آن نیاز دارد.
کویی خورش سرشار از مواد معدنی
کویی خورش سرشار از منیزیم، پتاسیم و منگنز است که همه آنها نقش مهمی در سلامت استخوان‌ها ایفا می‌کنند. به عنوان مثال، منگنز به عنوان یک عامل مشترک در تقویت استخوان و فرآیند ساخت بافت استخوان عمل می‌کند.
مواد مغذی و کالری کم
کویی خورش یکی از غذاهایی است که ویژگی‌های عالی برای حفظ سلامتی فرد مصرف کننده دارد. این غذا از فیبر رژیم غذایی، آنتی اکسیدان ها، مواد معدنی و ویتامین‌ها سرشار است.
خواص کویی خورش در کاهش و رفع التهابات
مصرف کویی خورش ممکن است به کاهش التهاب‌ها کمک کند. کویی خورش دارای ترکیباتی است که خواص ضد التهابی دارند و می‌توانند فرآیندهای التهابی در بدن را کاهش دهند. این ترکیبات شامل آنتی‌اکسیدان‌ها، فیتوشیمیکال‌ها و چربی‌های سالم موجود در کویی خورش میشوند.
کاهش خطر ابتلا به دیابت
کویی خورش خواص مهمی در تنظیم قند خون و کاهش خطر ابتلا به دیابت نوع 2 دارد. تحقیقات نشان می‌دهد که مصرف منظم گردو موحود در کویی خورش میتواند به بهبود کنترل قند خون کمک کند و مقاومت به انسولین را کاهش دهد. گردو دارای فیبر قابل توجهی است که سبب کاهش سرعت جذب قند در خون می‌شود و در نتیجه، سطح قند خون پایدارتر می‌شود.
همچنین، کویی خورش حاوی چربی‌های مفیدی است که میزان ترشح انسولین را کاهش داده و کنترل قند خون را بهبود می‌بخشد. از این رو، مصرف این غذا میتواند به کاهش خطر ابتلا به دیابت نوع 2 کمک کرده و کنترل قند خون را تسهیل نماید. البته، مهم است که میزان مصرف این غذا را با توجه به نیازهای فرد و همچنین دستورات پزشک تنظیم کرده و از مصرف بیش از حد آن خودداری کنید.
کویی خورش و حفظ سلامت روده و جلوگیری از یبوست
کویی خورش خواصی دارد که به حفظ سلامت روده کمک می‌کند. با مصرف کویی خورش و دریافت ترکیبات مفید آن، می‌توانید به حفظ سلامت روده‌های خود کمک کرده و عملکرد بهتری را در جذب مواد غذایی و ایجاد تعادل در میکروبیوم روده‌ها داشته باشید.
مصرف این غذا میتواند به بهبود و تقویت روده‌ها و ایجاد تعادل در محیط روده کمک کند. این خاصیت به وجود ترکیباتی مانند فیبر، پروبیوتیک و فنولیک‌ها در گردوی موجود در کویی خورش برمی‌گردد. فیبر موجود در این غذای خوشمزه میتواند در افزایش حجم مدفوع و ارتقاء حرکت روده‌ها نقش داشته باشد. این امر سبب بهبود عملکرد روده‌ها و جلوگیری از یبوست می‌شود و به حفظ روانی و سلامت روده کمک کنند.
پروبیوتیک‌های موجود در کویی خورش نیز به حفظ تعادل میکروبیوم روده‌ها کمک می‌کنند. این میکروبیوم شامل مجموعه‌ای از میکروارگانیسم‌هاست که در روده‌ها زندگی می‌کنند و در عملکرد صحیح روده‌ها و هضم و جذب مواد غذایی نقش دارند. مصرف پروبیوتیک‌های موجود در کویی خورش میتواند به تعادل و تنوع این میکروارگانیسم‌ها کمک کرده و بهبود عملکرد روده‌ها را ایجاد کند.
مضرات و منع مصرف های کویی خورش
در ابتدا خوب است بدانید که کویی خورش غذای سالم و بدون ضرر برای افراد مختلف است؛ اما باید توجه داشته باشید که زیاده روی در مصرف هر غذایی میتواند عوارضی را به دنبال داشته باشد.
این در حالی است که، با مصرف به اندازه ی این غذا ها نه تنها عوارضی پیش نخواهد آمد، بلکه برای شما مفید واقع خواهند شد؛ اما چنانچه در مصرف هر نوع غذایی زیاده روی کنید، امکان دارد تمامی مزایای آن، به معایب تبدیل شود.
بنابراین، مضراتی که در ادامه برای کویی خورش بیان خواهیم کرد، به دلیل مصرف بیش از اندازه ی این غذا بوده و یا به دلیل حساسیت برخی افراد به بعضی از مواد اولیه ی به کار رفته در کویی خورش خواهد بود. این عوارض و ممنوعیت ها شامل موارد زیر میشوند:
- مشکلات کبدی: یکی از مهم‌ترین اندام‌های داخلی بدن، کبد است که آسیب به آن عوارض جبران‌ناپذیری به همراه دارد. معمولا رایج‌ترین بیماری که موجب مشکلات کبدی می‌شود، کبد چرب است که عامل مهم آن مصرف غذاهای پرچرب است. کویی خورش یکی از غذاهایی است که دارای گردو است و گردو از مغزیجات بسیار چربی است که مصرف بیش از اندازه آن میتواند موجب بیماری کبد چرب شود. کسانی که کبد چرب دارند نباید در مصرف گردو زیاده‌روی کنند.
- بروز آلرژی: یکی از رایج‌ترین و شایع‌ترین عوارض مصرف بیش از حد گردو، حساسیت و آلرژی است. مصرف بیش از حد آن موجب گلو درد، خارش و التهاب گلو می‌شود. اگر نسبت به درمان این عارضه اقدام نکنید به مرور زمان مصرف گردو موجب واکنش آلرژیک آنافیلاکسی می‌شود که یک عارضه برای بسیار خطرناک است. کویی خورش با دارا بودن گردو در خود می‌توانند در صورت مصرف بیش از اندازه موجب بروز آلرژی در افراد شود.
- کویی خورش در صورت زیاده‌روی در افرادی که مزاج سرد دارند، میتواند مشکلات گوارشی و بیماری اسهال را در پی داشته باشد. مخصوصا کسانی که در مناطق سردسیر زندگی می‌کنند.
- آقایان در خوردن کویی خورش زیاده‌روی نکنند چون مصرف بیش از حد این غذا به دلیل وجود کدو حلوایی در آن سبب کاهش مایع حاوی اسپرم در مردان می‌شود.
- کویی خورش اشتها را کم می‌کند و ضعف معده را در صورت مصرف زیاد، در پی دارد.
مصلحات کویی خورش
با توجه به طبع سرد کویی خورش، توصیه می شود که سرد مزاجان آن را با مصلحاتش که شامل روغن زیتون و زیره سیاه می شود مصرف کنند تا طبع و مزاج کویی خورش اصلاح شود.
